0543

580

KAZIMIERZ III.

XII. 11.

ii. Kazimierz III.

Jako syn Bolesława IV poświadczony w Geneal. Mazow. Wargoc. ¹) i w Długoszowych Żyw. bisk. płoc.²), toż w jego Ilistoryi³), w Geneal. Mazow. Czart. II⁴) i Geneal. Tomic.^{5 6}). Trzy ostatnie źródła stwierdzają zarazem, że matką jego była Barbara. Sam też jako syn Bolesława IV poświadcza się w kilku dokumentach³), w innym zaś dokumencie jako syn Barbary⁷). Tamże Konrada III nazywa swym bratem (yennanus). Gdzieindziej^s) mieni Ziemowita VI i Włodzisława II (XI. 15. 16.) swymi braćmi (yermani), co nie jest wprawdzie całkiem dokładnem, tamci bowiem dwaj książęta byli prawnukami Ziemowita III, gdy przeciwnie Kazimierz był jego praprawnukiem, tak iż tamci byli właściwie jego stryjami; gdy wszelako oddalenie od wspólnego pnia było już stosunkowo bardzo dalekiem, a wiek ich prawie równy wiekowi Kazimierza, przeto powyższe określenie zadziwiać nie może. Z tego samego punktu widzenia tłomaczy się też określenie, użyte przez Kazimierza w innym dokumencie⁰), w którym Katarzynę Ziemowitównę (XI. 13.) nazywa swoją amitta; w rzeczywistości była ona jego babką stryjeczną.

Przytoczone na czele genealogie i kroniki, wyliczając synów Bolesława IV, kładą Kazimierza na dru-giem miejscu, po Konradzie III (XII. 85, a przed Bolesławem V i Januszem II (XII. 12. 13.): tylko Geneal. Mazow. Wargoc. kładzie go na czwartem miejscu, po wszystkich jego braciach. Ten ostatni porządek jest niewątpliwie mylny, albowiem w kilkudziesięciu dokumentach, wystawionych pod imieniem wszystkich czterech książąt¹⁰), Kazimierz, zgodnie z przekazem przeważnej części wspomnianych zabytków historyogralicznych, wyprzedza zawsze Bolesława i Janusza, a następuje tylko po Konradzie. W jedynym tylko dokumencie z r. 1467 ") znajdujemy porządek odmienny: Kazimierz idzie tu nie tylko po Konradzie, ale i po Bolesławie; jest to jednak wypadek zgoła odosobniony, który wobec odmiennego następstwa w kilkudziesięciu innych dokumentach uważać trzeba za wynik omyłki, popełnionej bądź to w kaneelaryi, bądź też przez wydawcę regestu tegoż dokumentu.

Długosz stwierdza, zarówno w Żyw. bisk. płoc. ¹²), jako też w Historyi ¹³/, że Kazimierz w czasie, kiedy był wybrany i konfirmowany na biskupa płockiego, liczył osiemnaście lat życia (in decimo et odavo anno con-stitutus), i dlatego musiał naprzód od papieża uzyskać dyspenzę z powodu małoletności. Elekcya i konfirmacya przypadają na rok 1471; wynika stąd, że Kazimierz urodził się. r. 1458. Późniejszy (z drugiej połowy XVI w.) kontynuator Długoszowych Żywe bisk. płoc., Wawrzyniec z Wszerecza, podaje ^u), jakoby Kazimierz umierając (1480 r.) liczył 81 lat życia, skąd wynikłoby, że urodziny jego przypadają na rok 1449; wzmianka ta stoi w sprzeczności z podaniem Długosza, któremu, jako współczesnemu, dać należy bezwarunkowe pierwszeństwo, tern bardziej, że Długosz szczegółowo zajmował się losami Kazimierza, i widocznie znał nawet wydaną dlań przez Sykstusa IV bullę konfirmacyjną. Z okoliczności, że już od r. 1457 występuje jako współ wystawca (obok wszystkich swych braci) licznych dokumentów ¹³), nie można bynajmniej wnioskować, jak okazaliśmy poprzednio (XII. 8.), jakoby już wtedy miał wiek sprawny.

Pierwsze, samoistnie przezeń wystawione dokumenty pochodzą z r. 1471, dwa bez daty dziennej¹'¹), dwa inne z datami 2 i 18 lipca ^1T). Na krótko przedtem, jak podaje Geneal. Tomic.¹³), nastąpił właśnie podział dzielnic pomiędzy braci; Kazimierzowi dostała się przytem ziemia płocka i wiska. Szczegół ten stwierdza tytu-latura, używana przezeń w dokumentach, które w najbliższym czasie potem wysławiał: w dwu z nich¹⁰) nazywa się on księciem płockim, wyszogrodzkim, płońskim, zawkrzeńskim i wiskim, w innym²⁰) tytuł jest nieco krótszy: książę płocki, wiski i zawkrzeński. Mimo wyboru na biskupstwo nie zrzekł się rządów świeckich w swojej

1

Narbutt, Pisma histor. 294. — 2) Mon. Pol. VI. 611. — 3) Hist. Pol. V. 189. 561. — 4) p₀r. str. 437 uw. 6. —

2

5) Acta Tomic. VIII. 171. — fi) Kod. dypl. Mazow. nr. 213; Lubomirski, Księga ziemi czer. LV1I uw. LX1II uw.;

3

Milewski, Herbarz 251 nr. 312. 389 nr. 515, 421 nr. 546. — 7) Kod. dypl. Mazow. nr. 229. — 8) Milewski, Herbarz 22

4

nr. 25. — !)) Ibid. 234 ar. 286.    —    10) Por. sir. 525 uw. 3.    —    H) Milewski,    Herbarz    272 nr. 335, 473 nr.    608,    —    12)    Mon.

5

Pol. VI. 611. — 13) Hist. Pol.    V.    561. — 14) Mon. Pol.    VI.    612. — 15)    Por.    str.    525    uw. 3. — 16) Ilykaczewski, lnvent.

6

347; Milewski. Herbarz 8 nr.    9.    — 1") Kod. dypl. Mazow. nr. 224.    225.    —    18)    Acta Tomic. VIII.    171.    —    1®)    Kod.

7

dypl. Mazow. nr. 225. 227. —    20) Ibid. nr. 229.