0560

547

DODATKI.

mogła też zasłużyć się jakimś darem na rzecz klasztoru lubińskiego, dojdziemy do wniosku, że wzmianka o niej w miejscowym nekrologu nie może budzić wątpliwości.

3. Pod datą 20 kwietnia zapisano: Co. Odonis ducis pie memorie. W linii mazowieckiej imię to nigdy nie zachodzi, dlatego słuszna niniejszego Odona szukać w linii wielkopolskiej, w której imię to, jak skądinąd wiemy, dwukrotnie było użytem.

0    Ottonie, synie Odona Mieszkowica, proboszczu kapituły magdeburskiej, nie można tu jednak myśleć, nie tylko dlatego, że zmarł na obczyźnie, ale i dlatego, że data jego śmierci, jak poprzednio okazaliśmy, przypada na czas między 16 sierpnia a 25 września (IV. 13.). Pozostaje zatem jeden tylko Odon, syn Mieszka Starego. W tekście (IV. 1.) odnieśliśmy do niego zapiskę Kalend. Krak. pod datą 15 maja: Odo filius ducis obiit (Mon. Pol. II. 921). Pomiędzy obu datami istnieje zatem niezgodność. a ponieważ oba źródła, niniejszy nekrolog i Kalend. Krak. zawierają daty autentyczne, przeto przyjąć trzeba, że każda z tych zapisek ma inną osobę na myśli. Możnaby wprawdzie przypuścić, że zapiska nekrologu dotyczy jakiegoś skądinąd nieznanego syna któregoś z Piastów wielkopolskich, wcześnie zmarłego; niemniej przeto sądzę, że przecież z największem prawdopodobieństwem należy ją odnieść do Odona Mieszkowica. Książę ten zmarł bowiem już jako panujący i dlatego prawdopodobniejszą jest rzeczą, że w nekrologu uczyniono wzmiankę o nim, aniżeli że ją uczyniono o jakimś w dzieciństwie lub chłopięcym wieku zmarłym innym księciu wielkopolskim. Powtóre forma, w jakiej w Kalend. Krak. podano zapiskę o Odonie (filius ducisi budzi również uzasadnione wątpliwości (na które poprzednio nie zważałem), czy zapiska mogłaby się odnosić do niego. Odon zmarł wprawdzie jeszcze za życia swego ojca i w tem znaczeniu mógłby być nazwany filius ducis, ale zmarł już jako samoistnie rządzący książę i dlatego raczej spodziewalibyśmy się określenia: dux. Jakąkolwiek zresztą przyjmiemy datę śmierci Odona, czy 20 kwietnia, czy 15 maja, dojdziemy do wniosku, zestawiając ją z datą roczną jego zgonu (1194 r.), że zmarł albo na kilkanaście dni przed śmiercią Kazimierza Sprawiedliwego (5 maja 1194 r.) albo w kilka dni po jego śmierci, a więc w czasie, w którym ojciec Odona, Mieszko Stary, rządów w Krakowie nie sprawował; dlatego trudnoby było wytłomaczyć powód, dla któregoby w kapitule krakowskiej uważano za potrzebne zapisać w miejscowym kalendarzu śmierć obcego księcia wielkopolskiego; nie ma zresztą w ogóle w kalendarzu tym zapisek o zgonie książąt wielkopolskich, nawet takich, którzy chwilowo rządy w Krakowie sprawowali, jak Włodzisława Laskonogiego (IV. S.), albo nawet samego Mieszka Starego, który zmarł jako książę krakowski. Z tych wszystkich powodów, prostując wywód w tekście podany, uważam zapiskę Nekr. Lubiń, jako dotyczącą Odona Mieszkowica, a zapiskę Kalend. Krak. odnoszę do innej osoby.

Kogo właściwie ta ostatnia zapiska dotyczy, odgadnąć trudno. Zwracam uwagę na kilka okoliczności, które na tę sprawę nieco światła rzucić mogą, jakkolwiek nie pochlebiam sobie, iżbym zdołał pytanie rozwiązać w sposób choćby tylko prawdopodobny. W całym Kalend. Krak., w jego najstarszej części, znajdujemy trzy tylko zapiski, dotyczące synów książęcych, zmarłych młodo, za życia ojców, t. j. prócz niniejszej o Odonie, jeszcze dwie o dwu synach Kazimierza Sprawiedliwego, Kazimierzu i Bolesławie (VI. 2. 3.). Obie ostatnie określają wyraźnie ojcowstwo Sprawiedliwego: Kazimirus filius Kazimiri ducis obiit

1    Boleslaus filius Kazimiri ducis obiit (Mon. Pol. II. 915. 919); w zapisce o Odonie nie ma natomiast podanego ojca. Możnaby tę różnicę tłomaczyć w ten sposób, że śmierć Odona jest zdarzeniem wcześniejszem, aniżeli śmierć obu młodych Kazimierzowiców. i że pisarz właśnie dlatego uważał za potrzebne określić ich pochodzenie, ponieważ w Kalendarzu znalazł już inną zapiskę o synie innego poprzedniego księcia, t. j. Odonie, i w tym celu widział się zmuszonym odróżnić pochodzenie tamtych. Przypuszczenie odwrotne, t. j. iż naprzód zmarli dwaj Kazimierzowice, a później Odon, byłoby w każdym razie, ze względu na podniesione tu różnice stylu, trudniejszem do uzasadnienia. Ponieważ Kalend. Krak. zajmuje się tylko książętami krakowskimi, przeto wynikałoby stąd, że Odon był synem któregoś z książąt panujących w Krakowie przed Sprawiedliwym. Ponieważ zaś zapiski Kalendarza rozpoczynają się dopiero od Włodzisława Hermana, przeto za ojca Odona możnaby uważać albo tego ostatniego, albo Bolesława Krzywoustego, albo Włodzisława II, albo Bolesława Kędzierzawego, albo Mieszka Starego. Ojcowstwo Włodzisława Hermana wykluczyć należy z tego względu, że z pierwszej żony doczekał się niewątpliwie jednego tylko syna (Krzywoustego), a z drugiej według wyraźnego przekazu Galla tylko trzech córek (Mon. Pol. 1.429); ojcowstwo Mieszka Starego usuwam z tego względu, że miał innego syna Odona, zmarłego w innym czasie. Pozostaliby zatem tylko trzej środkowi, których możnaby uważać za ojców Odona. Tu już nie ma podstawy do pewniejszych wniosków. Może to Krzywoustego drugi' syn z pierwszego małżeństwa, znany nam tylko bezimiennie (III. 7.); a może z drugiego, skądinąd nieznany brat licznych dzieci Salomei? Ale może leż należy on do następnej dopiero generacyi? Imię niemieckie czyniłoby możliwem przypuszczenie, że się rodził z Agnieszki, żony Włodzisława II. jakkolwiek i ten wniosek nie jest koniecznym. W każdym razie, gdy ani uprawdopodobnić nie można, kto był jego ojcem, a nadto możliwą jest także rzeczą, że należał do (pominiętej w niniejszej pracy) linii Piastów śląskich , nie widziałem możności uwzględnienia go w tablicach. Może innym badaczom uda się to pytanie rozwiązać dokładniej.

4. Pod datą 11 maja zapisano: Co. Salomee ductricis. Odniesienie zapiski tej do którejkolwiek ze znanych nam księżen lub księżniczek lego imienia sprawia znaczne trudności. Nie dotyczy ona Salomei, żony Krzywoustego, o której jako o matce Mieszka Starego, mogłaby w nekrelogu być uczynioną wzmianka, zmarła ona bowiem 27 lipca (III. 2.); nie dotyczy też córki Włodzisława Odonica, wydanej za Konrada I głogowskiego, która zmarła w kwietniu ( V. 4.). Ażeby usunąć wszelkie wątpliwości, przytaczamy jeszcze księżne tego imienia z innych linij, choć nie ma jakiegokolwiek prawdopodobieństwa, iżby o nich w ogóle znaleść się tu mogła wzmianka; wszelako i one zmarły w innych czasach: Salomea, córka Leszka Białego, 10 listopada (VI. 6.), Salomea pomorska, żona Ziemomysła kujawskiego, 3 października (VII. 2.). Pozostaje jedyna tylko Salomea, córka Ziemowita I, klaryska skalska (IX. 3.), o której skądinąd nie wiemy, w jakim dniu zmarła; do niej tedy zapiska powyższa mogłaby być odniesioną. Wzgląd, że należy ona do tej generacyi Piastów mazowieckich, która w nekrologu jest uwzględnioną, mógłby za tem także przemawiać. Mimo to jednak nie sądzę, iżby zapiska dała się wytłomaczyć w ten sposób. Nekrolog nie uwzględnia bowiem żadnych kobiet z pośród Piastów mazowieckich, nawet w tych generacyach, do których należą wspomniani przezeń książęta. Co ważniejsza, określenie ductrix, przydane w zapisce do imienia Salomei, wskazuje, że miana była na myśli księżna (zamężna lub wdowa) nie zaś księżniczka (panna). W nekrologu naszym określenie to dwa razy tylko jeszcze jest użyte,