0000049 (3)

48

A. Senger

leceniem unikania przechylania się ku przodowi na rzecz skłonów na boki, dalej podwyższenie stołu lub biurka itp.

Szkodliwe okazało się podnoszenie ciężarów i dźwiganie ich w rękach przed sobą. Z uwagi na to, że dla wielu chorych nie zawsze jest możliwe całkowite powstrzymanie się od powyższych czynności, w przypadkach konieczności należy choremu zalecić unoszenie walizki, torby z zakupami jedynie z boku, a nawet z boku i tyłu.

Chorzy z zespołem bólów lędźwiowo-krzyżowych są bardzo wrażliwi na dłużej trwającą pozycję stojącą w bezruchu, której to pozycji powinni bezwzględnie unikać.

Natomiast u większości omawianych chorych chodzenie w postaci odbywania dawkowanych, krótkich, a równocześnie częstych spacerów okazało się korzystne i rozluźniające mięśnie oraz łagodzące dolegliwości bólowe. Chodzenie w obuwiu o miękkiej, elastycznej, gumowej podeszwie łagodzi mikrowstrząsy występujące podczas każdego kroku chorego i przeciwdziała pogarszaniu się dolegliwości bólowych.

Z reguły szkodliwy okazał się pośpiech w chodzeniu, podbiegnięcie do tramwaju, lub autobusu. Występujące podczas pośpiechu zaburzenia koordynacji działania mięśni tułowia oraz następowe ich nie kontrolowane rozluźnienie bardzo często powodowały objawy pogorszenia stanu chorobowego.

Chory powinien nie tylko nie spieszyć się i nie biegać, lecz również zwracać uwagę na podłoże, po którym chodzi, gdyż nawet niewielkie potknięcie, nieszkodliwe dla zdrowego, jest niekorzystne dla chorego z omawianym zespołem.

Nie doceniane często przez lekarzy są niekorzystne skutki przegrzania oraz następowego szybkiego ochłodzenia ciała. Na przykład przy pospiesznym dojściu do przystanku autobusowego lub kolejowego chory przegrzewa się, ulega spoceniu się, a przy oczekiwaniu na nadejście pojazdu — nagłemu ochłodzeniu. Chory powinien ubierać się odpowiednio do pory dnia i roku, jednak tak aby nie tylko nie zmarznąć, lecz również aby nie przegrzać się.

Konieczne jest również zwrócenie uwagi pacjentów na dobór właściwej pozycji siedzącej na krześle, fotelu, w samochodzie. Szereg ww. mebli nie zapewnia bowiem komfortu siedzenia, a po przejściu chorego do pozycji pionowej pojawiają się bóle. Szczególnie cenne okazało się podparcie połączenia lędźwiowo--krzyżowego kręgosłupa przez wsunięcie niezbyt miękkiej poduszki między tylne oparcie krzesła lub fotela a tułów.

Bardziej spostrzegawczy chorzy zapytani o przyczynę kolejnego nawrotu dolegliwości bólowych podają różnorakie powody ich ponownego pojawienia się. Potrafią oni nieraz określić dość dokładnie czynności oraz pozycje wywołujące pojawienie się bólu lub jego nasilanie się. Zalecenie rozważnego kontrolowania swych ruchów oraz unikanie wywołania bólu jest bardzo istotne, jednak wymaga ono pełnego zrozumienia sprawy przez chorego i jest realizowane tylko przez część pacjentów.

Podobne zalecenia unikania bólu dotyczą również ćwiczeń ruchowych, które chory powinien wykonywać tylko do granicy pojawienia się bólu.

Maksymalnie odciążającą kręgosłup i zapewniającą jego wypoczynek jest pozycja pozioma ciała — dlatego też-wskazane jest zalecenie choremu w ciągu dnia, w okresie południa lub popołudnia około jednogodzinnego leżenia. Ważne jest również omówienie z chorym odpowiedniego ułożenia ciała w pozycji leżącej i wypróbowanie tego ułożenia w celu zapewnienia choremu największego komfortu i wygody pozycji leżącej. Trudne jest bowiem wytyczenie równych zaleceń dla wszystkich chorych. Dla jednych najbardziej przyjemne i dające wypoczynek jest ułożenie na plecach na dość twardym tapczanie z niewielką