Zdjęcie3892

42 Rozdział 1. Dysleksja na cle trudności w uczeniu się

nych czynników na procesy uwagi, podwyższając tym samym poziom umiejętności szkolnych.

Koncepcja Zentalia (cyt. za: Borkowska 2006) zakłada, że dzieci z ADHD przejawiają chroniczny poziom niskiej aktywności korowej. Badania wykazały, iż zarówno aktywność motoryczna, jak i umiejętności szkolne mogą być poprawione pod wpływem dodatkowej niespecyficznej stymulacji zewnętrznej. Dzieci ze współwystępującymi trudnościami dyslektycznymi i ADHD przejawiają deficyty poznawcze dwojakiego rodzaju: niezależnie wynikające z dysleksji i z ADHD. a zatem zaburzenia te mogą mieć oddzielne ścieżki rozwojowe.

W badaniach Willena i wsp. (1999) oceniano pamięć i uczenie się u z ADHD i z trudnościami w uczeniu się czytania i pisania. Anali-żując jakościowe różnice w strategiach uczenia się w obu grupach, autorzy Hreri. do wniosku, że trudności dzieci z ADHD wynikają z problemów tkwiących w samym procesie odbierania informacji. Następujący potem proces przetwarzania pozostaje prawidłowy - zdolności poznawcze odpowiedzialne za nie pozostają nienaruszone. Innego rodzaju trudności w uczeniu się występują w grupie osób z dysleksją - dobrze koncentrują się one na prezentowanych informacjach, natomiast nie potrafią ich adekwatnie przetwarzać

U dzieci ze wspólwystępowaniem ADHD oraz dysleksji najczęściej wskazuje się deficyty w przetwarzaniu uwagowym i językowym na poziomach innych niż fonologiczny. Mają one słabą integrację wzrokowo-moto-ryczną, płynność słowną i słabsze zdolności przypominania i planowania (Bonafina i wsp. 2000).

Dzieci z izolowanym ADHD mają głównie trudności w kontroli impulsów, emocji oraz deficyty funkcji wykonawczych takich jak pamięć operacyjna. zdolności samokontroli (ibidem). Należy podkreślić, że nie we wszystkich badaniach wskazywane różnice wystąpiły.

We wspomnianych badaniach Bonafiny i wsp. (2000) w grupie dzieci z ADHD wyodrębniono cztery podgrupy: izolowane ADHD, izolowana dysleksja. niewerbalne zaburzenia uczenia (NLD według Rourke’ego -por. podrozdz. 1.2) oraz współ występowanie ADHD i dysleksji.

Dzieci z każdej grupy poddano badaniom neurochcmicznym, które wykazały różnice w funkcjonowaniu noradrenaliny między grupami z ADHD zc współwystępującymi trudnościami w czytaniu i bez. Wydaje się zatem, że niskie funkcjonowanie noradrenergiczne jest bardziej związane z trudnościami w czytaniu niż z ADHD. Badania te potwierdzają hipotezę, źe grupy z ADHD z deficytami przetwarzania werbalnego i bez tych deficy-

tów są etiologicznie różne. Dzieci z ADHD i współwystępującą dysleksją są pod względem funkcjonowania poznawczego bardziej podobne do dzieci z dysleksją i innymi zaburzeniami lewopólkulowymi niż do dzieci z samym ADHD. Inne różnice neurobiologicznc dotyczą:

1)    czynnika genetycznego - nieco bardziej wyraźna lokalizacja chro-mosomalna w dysleksji;

2)    skutków zaburzenia dojrzewania struktur mózgowych-w ADHD są to zmiany na poziomie biochemicznym, których nie stwierdza się w dysleksji;

3)    różnic anatomicznych - w dysleksji występują w piatach skroniowych, zwłaszcza płanum temporak oraz zakręcie kątowym, w ADHD zaś stwierdzono mniejsze wymiary prawej tylnej okolicy czołowej, substancji białej, a także zmiany w całej prawej półkuli i w tylnej okolicy riemienio-wo-skroniowej w obu półkulach {ibidem).

Podsumowując, należy stwierdzić, że w dysleksji dominują zakłócenia funkcji okolic korowych lewej półkuli (zwłaszcza skroniowych i skro-niowo-ciemieniowych) odpowiedzialnych za realizację funkcji językowych na poziomie fonologicznym. Natomiast w przypadku zespołu ADHD deficyty procesu hamowania reakcji i uwagi wiążą się ze strukturami podkoro-wymi takimi jak jądra zwojów podstawy, czyli jądro ogoniaste i gałka blada, z funkcjonowaniem prawej półkuli oraz połączeń korowo-podkorowych, przede wszystkim przedczołowo-prążkowiowych {ibidem).

Analiza porównawcza lokalizacji poszczególnych okolic, których dysfunkcje wiążą się z objawami obu zaburzeń, pozwala na stwierdzenie, iż mają one odmienne podłoże neuronalne, co sugeruje odmienność ich mechanizmów neuropsychologicznych.

W ostatnich latach pojawiła się szansa na znalezienie wspólnych podstaw neurobiologicznych dysleksji i ADHD w strukturze i funkcji móżdżku, dzięki koncepcji Fawcett i Nicobona (2001). Zgodnie z tą koncepcją pierwotnym deficytem w dysleksji jest obniżenie zdolności do automatyzacji wskutek deficytów funkcji móżdżku (por. rozdz. 3). Badania potwierdziły występujące tam zmiany strukturalne zarówno w dysleksji, jak i w zespole ADHD, wykazano zmiany w obrębie struktury móżdżku, chociaż wyniki nie są jednoznaczne. Istniejące różnice w budowie anatomicznej móżdżku u obu grupach klinicznych wskazują na ich etiologiczną odrębność. W poszukiwaniu argumentów za wspólnym lub odrębnym podłożem móżdżkowym należy uwzględnić również fakt, na który zwróciła uwagę Denckla i wsp. (1985). Stwierdziła ona, że zaburzenia motoryczne u dzieci dyslektycznych sugerujące deficyty móżdżkowe występowały jedynie