Zdjęcie3891

40 Rozdział 1. Dysleksj* na tle trudności w uczeniu się

a na poziomie behawioralnym przejawia trudnościami w udzielaniu odpowiedzi na proste zadania matematyczne z powodu kłopotów pamięciowych, błędów w przypominaniu czy zakłócającego wpływu zapamiętanych: schematów, np. 2 + 3 == 4. Związek pod typu proceduralnego trudności w matematyce (polegający na problemach z wykonywaniem operacji, rozumieniem pojęć, trzymaniem się sekwencji kroków w złożonych procedurach ) z zaburzeniami czytania jest według tego autora nie do końca jasny, natomiast wyklucza on jakikolwiek związek dyslcksji z trudnościami matematycznymi typu wzrokowo-przestrzennego.

1.5. Dysłeksja a nadpobudliwość (ADHD)

Charakterystyki nadpobudliwości przedstawione w międzynarodowych klasyfikacjach DSM-IV i ICD-10 różnią się w kilku aspektach. WICD-10 jest przedstawiona diagnoza zespołu hiperkinetycznego, która nie zawsze odpowiada diagnozie zespołu nadpobudliwości z deficytem uwagi, występującym w DSM-IV. W niniejszym podrozdziale zostanie omówiony związek ADHD z dysleksją, ze względu na to, że jest to zaburzenie, które częściej łączy się z SLD niż zespół hiperkinetyczny. Poza tym ADHD jest stosunkowo dobrze znane i rozpoznawane w Polsce. Stanowi jeden z najczęstszych - obok dyslcksji - problemów rozwojowych dzieci i młodzieży (Namysłowska 2007).

Wbżne i godne podkreślenia jest to, że w obu klasyfikacjach (zespól hiperkinetyczny i ADHD) obserwowane zakłócenia w zachowaniu muszą w istotny sposób utrudniać procesy adaptacji i aktywności w życiu, a zatem wpływają na funkcjonowanie szkolne dzieci.

Zespół ADHD (Attcntion Deficit Hyperacimty Disorder), czyli zespól nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, na poziomie behawioralnym przejawia się nadruchliu ością, irapulsywnością i zaburzeniami uwagi, które stanowią zasadnicze kryteria diagnostyczne, występuje prawdopodobnie u około 3 do 5% populacji dzieci w wieku szkolnym (Bonafina 2000; Borkowska 2006), co w przybliżeniu odpowiada częstości występowania dyslcksji (por. rozdz. 8).

Taylor (1998) proponuje wydzielenie z ADHD jako szerokiego zaburzenia kilku podgrup: zaburzenie hiperkinetyczne, zaburzenia uwagi bez nadaktywności, nadaktywność sytuacyjnie specyficzna, hipcrkinc-tyczne zaburzenie zachowania, ADHD ze wspólwystępującymi zaburzeniami emocjonalnymi, ADHD ze wspólwystępującymi trudnościami w nauce. Trudności w uczeniu się zbliżone do dyslcksji występują pTzede wszystkim w tej ostatniej podgrupie.

ADHD, podobnie jak dysleksją rozwojowa, jest zaburzeniem często współwystępującym z innymi problemami rozwojowymi. Z danych empirycznych wynika, że w 50-70% przypadków ADHD obserwuje się objawy dodatkowo jednego lub kilku zespołów: specyficznych trudności w uczeniu się. uzależnienia lub używania substancji psychoaktywnych, lęku i depresji, zespołu obscsyjno-korapulsywnego oraz innych (Gorczyca 2003).

ADHD często wspólwysrępuje z dysleksją rozwojową, jednakże wyjaśnienie tego zjawiska nie jest jeszcze pełne (Borkowska 2006). Współwy-stępowanie to - podobnie jak w przypadku dyskalkulii - można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia. Z jednej strony analizuje się przypadki występowania objawów dysleksji w grupie dzieci z ADHD, z drugiej w grupie daeci z dysleksją analizuje się przypadki dzieci, które przejawiają także symptomy ADHD.

Uzyskiwane rezultaty są bardzo zróżnicowane. Przeglądu tych danych dokonała Borkowska (ibidem), wskazując, że wskaźniki występowania objawów dyslektycznych w grupie dzieci z ADHD wahają się od 26 do 80%. Z kolei wskaźniki występowania objawów ADHD wśród dzieci z dysleksją są jeszcze bardziej zróżnicowane i wahają od 9 do 92%. Warto dodać, że ADHD jest zaburzeniem najczęściej współwystępującym z dysleksją (do 45%) (Fletcher i wsp. 1999). Z kolei w grupie dzieci z ADHD pojawiają się następujące zaburzenia uczenia się: czytania - 27%, arytmetyki-31%, pisania -65%, zaburzenia zaś łączone u 70% (dane epidemiologiczne CDC National Health lnterview Siudy za: Borkowska 2006).

Analiza porównawcza podłoża neurofizjologicznego, funkcjonowania poznawczego i trudności dzieci z dysleksją, z ADHD i ze współwystę-powaniem tych dwóch zaburzeń sugeruje, iż są to dwa etiologicznie różne problemy rozwojowe (Borkowska 2006). Borkowska podkreśla, że zaburzenia uwagi i impulsywność, zwłaszcza poznawcza, mogą pogłębiać objawy dyslektyczne, a trudności szkolne z kolei mogą wpływać na nasilenie zaburzeń uwagi i impulsywności.

Dość popularne jest także przekonanie, że ADHD i dysleksją mają wspólne podłoże poznawcze, najczęściej wiązane z zaburzeniami uwagi (ibidem). Zaburzenia uwagi są efektem deficytu poznawczego, który jest również przyczyną trudności w nauce czytania i pisania W grupie tej nie występuje pełnoobjawowy syndrom ADHD, lecz jedynie zaburzenia uwagi. Potwierdzają to badania, w których oceniano korzystny wpływ określo-