65631 Zdjęcie0188 (4)

doświadczeń"⁹. Drogą natomiast do nich jest uczenie się, wychowanie więc utożsamia się z procesem uczenia się. Tego rodzaju określenia tworzą grupę definicji ewolucyjnych, w których problem zasadniczy sprowadza się do wyjaśnienia, na czym polega rozwój (ewolucja) człowieka. Mają też one najczęściej charakter pajdocentryczny przez stawianie dziecka w centrum rozwoju, przez zwrócenie uwagi na swobodny wzrost i dojrzewanie dziecka.

c)    Trzecia grupa określeń wychowania zwraca uwagę na warunki i bodźce przyczyniające się do rozwinięcia wychowanka. Tak np O. Decroły pod wychowaniem rozumie „przygotowanie do życia przez życie"^l0.a twórca tzw. planu jenajskiego P. Petersen pojmuje wychowanie jako pierwotną funkcję ducha, która jest przepojeniem i udoskonaleniem ludzkiej formy życia przez wspólnotę duchową rodziny, narodu, ludzkości. Wychowanie jest więc jako „szkoła wspólnoty" organizowaniem przeżycia wspólnotowego przez zabawę, pracę, rozmowę, wyrażanie, ekspresję twórczą, uroczystości itp. jako „sytuacje wychowawcze¹’² Takie definicje mają charakter sytuacyjny, jako problem stawiają sprawę, jak organizować środowisko wychowujące, zwracają uwagę na nieświadomie działające wpływy zajęć, odpoczynku, czytelnictwa, teatru, kina itd. Podnosząc zaś znaczenie środowiska wychowawczego dla wychowania, określenia te wiążą się z kierunkiem ekologizmu.

d)    Czwarta wreszcie grupa definicji wychowania skupia uwagę na wytworach i osiąganych skutkach działania wychowawczego W takim ujęciu proces wychowania polega na kształtowaniu się charakteru lub osobowości wychowanka, jego wykształcenia lub światopoglądu. AJe najczęściej chodzi w nich o najdalszy, jakby ostateczny wynik wychowawczy, którym jest przystosowanie wychowanka do środowiska biologicznego lub społecznego. Tak właśnie h Durfchcim określa. „Wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze me dojrzały do życia społecznego. Zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych, umysłowych

r

i moralnych, jakich domagają się od niego i społeczeństwo polityczne j_alco całość i środowisko specjalne, do którego jest ono szczególnie przeznaczone"¹², Innymi słowy istota wychowania w tym ujęciu polega na przysposobieniu wychowanka na pełnoprawnego członka grupy społecznej, jak to sformułował F. Znaniecki¹³. W ten sposób deflnicje czwartej grupy utożsamiają istotę wychowania z jego wynikiem, którym ma być dobre przystosowanie się wychowanka do społeczeństwa. Określenia te mają charakter więc adaptacyjny i wiążą się z aksjologi-miem socjologicznym.

Należy dodać, że podział definicji wychowania na cztery grupy: a)prakseologiczną - oddziaływań wychowawców, b) ewolucyjną - procesu rozwojowego jednostki, c) sytuacyjną - bodźców środowiska wychowawczego i d) adaptacyjną, dotyczącą skutków i wytworów wychowania nic jest logicznie ostry, przeciwnie krzyżuje się, gdyż dwie pierwsze grupy definicji mogą obejmować także definicje dwóch pozostałych, a to dlatego, że wychowanie sytuacyjne i adaptacyjne może się odbywać przez urabianie ze strony działań wychowawczych. jak również przez swobodny rozwój dziecka. Najgłębszą przyczyną krzyżowania się w podziale grup definicyjnych jest to. że na pełny proces wychowawczego rozwoju składają się tak samorzutne przejawianie się rozwoju, jak też działanie wychowawców, sytuacje bodźcowe oraz wytwory wychowania, które stają się składnikiem dalszego procesu.

Jeżeli chodzi o współczesne systemy wychowania, to jak widzieliśmy, dążą one raczej do jakiejś syntezy w swoich poglądach, dlatego leż przeważają w nich definicje ramowe wychowania, które starają się zawrzeć w sobie tuk działalność wychowawców, jak sytuacje wychowawcze, tak rozwój wszechstronny wychowanka, jak tez i cel. do którego jako wytwór proces rozwojowy i działanie wychowawcze zmierza Tak więc polska pedagogika socjalistyczna określa wychowanie jako „przygotowanie młodzieży do udziału w kształtowaniu socjalistycznego rozwoju Polski, przygotowania do pracy i do działalności zespołowej, wyrobienie w młodzieży naukowego poglądu na świat, ukształtowanie świadomej dyscypliny i kulturalnego zachowania się, a wreszcie w łączności z tymi zadaniami - wszechstronne rozwinięcie ²

169

1

W C h Bagley. The Edueotiso procent. Ioodoo 192} s i

¹⁰    A. H a m a i d e. Metoda Decroły (li, / franc i Winertl 19261. 23 n.

¹¹    P Pelerstn, Szkoła wspólnoty życia- Pian Jmajikj wolnej pomne < tusej sikał/ lądowej (U 7 mcm ), Warszawa ibrw ). Ttn/c. Ałlgtmritir ketkhtwtgrwtttenuhaft. Ikllilł 1924; por. L C hm aj, Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku, Wsrszews 1902 s 205-214.

2

I*. D u r k h c i m, Education et Soclotogie, Paris 1926 s. 49.

“ F Znaniecki, Socjologia wychowania. Warszawa 1930* s. 22,