IMGV02

doświadczeń”⁹. Drogą natomiast do nich jest uczenie się, wychowanie więc utożsamia się z procesem uczenia się. Tego rodzaju określenia tworzą grupę deflnićji e^lućyjnychTw^ których problem zasadniczy, sprowadza się do wyjaśnienia, na czym polega rozwój (ewolucja) człowieka. Mają też one najczęściej charakter pajdocentryczny przez stawianie* dziecka w centrum rozwoju, przez zwrócenie uwagi na swobodny wzrost i dojrzewanie dziecka.

c)U‘rzęęią gnipąj)kreilęrLWychQ®ania_zwraca uwagę na warunki ij bodźce przyczyniające, się-do rozwinięcia-wycliowanka] Tak np. O. Decroly pod wychowaniem rozumie „przygotowanie do życia przez życie"¹⁰,a twórca tzw. planu jenajskiego P. Petersen pojmuje wychowanie jako pierwotną funkcję ducha, która jest przepojeniem i udoskonaleniem ludzkiej formy życia przez wspólnotę duchową rodziny, narodu, ludzkości. Wychowanie jest więc jako „szkoła wspólnoty” organizowaniem przeżycia wspólnotowego przez zabawę, pracę, rozmowę, wyrażanie, ekspresję twórczą, uroczystości itp. jako „sytuacje wychowawcze”¹¹. Takie definicje mają charakter sytuacyjny, jako. problemjtawiają sprawę.,jak-organizować środowisko wychowujące^ zwracają uwagę na nieświadomie działające wpływy zajęć, odpoczynku, czytefrn&iwa, teatru, kinaitd. Podnosząc zaś znaczenie środowiska wychowawczego dla wychowania, określenia te wiążą się z kierunkiem ekologizmu.    '*■

dnCzwarta wreszcie grupajdefinicji wychowania skupia uwagę na wytworach i osiąganych skutkach działania wychowawczego^ W takim ujęciu proces wychowania polega na kształtowaniu się charakteru lub osobowoścLwychowanka. jego wykształcenia lub światopoglądu!Ale najczęściej chodzi w nich o najdalszy, jakby ostateczny wynik wychowawczy, którym jest przystosowanie wychowanka do środowiska biologicznego lub społecznego. Tak właśnie E. Durkheim określa: „Wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych, umysłowych

⁹    W. C h. B a g 1 e y, The Educativa Process, London 1923 s. 3.

¹⁰    A. H a m a i d e, Metoda Decroly (U. z franc.), Warszawa 1926 s. 23 n.

¹¹    P- Petersen, Szkoła wspólnoty życia. Plan jenajski wolnej powszechnej szkoły ludowej (tł. z niem), Warszawa (brw.); Tenże, Allgemeine Erziehungswissenschaft, Berlin 1924; por. L. Chmaj, Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku, Warszawa 1962 s.

■■ . 205-214.

lii

i moralnych, jakich domagają się od niego i społeczeństwo polityczne jako całość i środowisko specjalne, do którego jest ono szczególnie przeznaczone”¹. Innymi słowy istota wychowania w tym ujęciu polega na przysposobieniu wychowanka na pełnoprawnego członka grupy społecznej, jak to sformułował F. Znaniecki². W ten sposób definicje czwartej grupy utożsamiają istotę wyęhpwąniąjjęgc*jyynikiem,,którym, ma być dobre przystosowanie się wychowanka do _ społeczeństw#. Określenia te mają charakter więc adaptacyjny i wiążą się z aksjologi-zmem socjologicznym.

[Należy dodać, że podział definicji, wychowania jia cztery grupy: a) prakseologiczną - oddziaływań wychowawców, b) ewolucyjną - pro? cesu rozwojowego Jednostki, c) sytuacyjną-.- bodźców środowiska, wychowawczego i d) adaptacyjną, dotyczącą skutków i wytworów, wychowani^]nie jest logicznie ostry, przeciwnie krzyżuje się, gdyż dwie pierwsze grupy definicji mogą obejmować także definicje dwóch pozostałych, a to dlatego, że wychowanie sytuacyjne i adaptacyjne może się odbywać przez urabianie ze strony działań wychowawczych, jak również przez swobodny rozwój dziecka. Najgłębszą przyczyną krzyżowania się w podziale grup definicyjnych jest to, że na pełny proces wychowawczego rozwoju składają się tak samorzutne przejawianie się rozwoju, jak też działanie wychowawców, sytuacje bodźcowe oraz wytwory wychowania, które stają się składnikiem dalszego procesu.

Jeżeli chodzi o współczesne systemy wychowania, to jak widzieliśmy, dążą one raczej do jakiejś syntezy w swoich poglądach, dlatego też przeważają w nich definicje ramowe wychowania, które starają się zawrzeć w sobie tak działalność wychowawców, jak sytuacje wychowawcze, tak rozwój wszechstronny wychowanka, jak też i cel, do którego jako wytwór proces rozwojowy i działanie wychowawcze zmierza. Tak więc polska pedagogika socjalistyczna określa wychowanie jako „przygotowanie młodzieży do udziału w kształtowaniu socjalistycznego rozwoju Polski, przygotowania do pracy i do działalności zespołowej, wyrobienie w młodzieży naukowego poglądu na świat, ukształtowanie świadomej dyscypliny i kulturalnego zachowania się, a wreszcie - w łączności z tymi zadaniami - wszechstronne rozwinięcie

169

1

   E. D u r k h e i m, Education et Sociologie, Paris 1926 s. 49.

2

   F. Znaniecki, Socjologia wychowania. Warszawa 1930² s. 22.