0561

548

DODATKI.

a oznacza zawsze osoby zamężne (por. wyżej 1 i niżej 5). Z tego wynika, że zapiskę powyższa odnieść musimy do jakiejś skądinąd pod tem imieniem nieznanej nam księżny, z istoty zaś nekrologu wypływa, że będziemy jej musieli szukać pośród Piastów wielkopolskich. Z powodów co dopiero przytoczonych pamiętać winniśmy o tem, że nie możemy jej uważać za jakąś wcześnie, jako pannę, zmarłą księżniczkę, ale owszem za osobę już zamężną lub wdowę. Salomea owa mogła być zatem tylko: albo żoną któregoś z Piastów wielkopolskich, albo córką jednego z nich, wydaną za któregoś z książąt zagranicznych. Ponieważ nie znamy pod tem imieniem żadnej żony Piasta wielkopolskiego, ani (z wyjątkiem wspomnianej poprzednio Salomei głogowskiej) żadnej córki, wydanej za obcego księcia, a niepodobna przypuścić, iżby się o niej, jako dorosłej i poślubionej, żaden ślad życia nie zachował, przeto przyjąć trzeba, że pod tem imieniem kryje się jakaś skądinąd bezimiennie tylko znana księżna wielkopolska. Takich zaś księżen znamy tylko dwie: jedne, żonę Odona Mieszkowica, córkę Jarosława Ośmiomysła {IV. 1.) i drugą, córkę Mieszka Starego, żonę Racibora pomorskiego (/FI 9.).    0 pierwszej trudno przypuścić, iżby się mogła nazywać Salomeą, imię

to bowiem na Rusi używanem nie było; pozostaje zatem tylko druga. Pojawienie się imienia Salomei, użytego dla jednej z córek Mieszka Starego, nie może budzić jakichkolwiek wątpliwości, owszem okoliczność ta popiera do pewnego stopnia nasz wniosek, skoro wiadomo, że tak nazywała się matka Mieszka. Ważniejszym byłby zarzut inny: skąd się w nekrologu wzięła wzmianka o Mieszkównie, poślubionej przez obcego księcia, skoro o innych córkach Mieszka, wydanych zagranicę, nekrolog żadnych wiadomości nie podaje. Na to odpowiedzieć jednak można, że niniejsza córka wydaną była na Pomorze, więc jeśli tam nawet do zgonu pozostała, wiadomość o tem zdarzeniu mogła się z najbliższego sąsiedztwa łatwo przedostać do Polski. Powtóre wiadomo, iż Racibor zmarł w bardzo młodym wieku, licząc lat co najwyżej dwadzieścia kilka; według wszelkiego prawdopodobieństwa przeżyła go jego żona, zaczem łatwo przypuścić, że po śmierci męża (1183 r.) wróciła do Wielkopolski r.a dwór ojca lub któregoś z braci. Z tego punktu widzenia najłatwiej tez możnaby wytłomaczyć zapiskę, w nekrologu pod datą 18 maja zawartą, stwierdzającą śmierć jakiegoś księcia Racibora, a więc oczywiście pomorskiego, której jednak nie można odnieść do któregokolwiek ze znanych nam książąt pomorskich tego imienia. ile że Racibor Bogusławowie, mąż Mieszkówny, zmarł 14 stycznia, a Racibor Świętopełkowie 6 kwietnia. Może to jakiś wcześnie, w dzieciństwie zmarły jej syn z małżeństwa z Raciborem. W ten sposób wyjaśniłaby się przynajmniej racya tej jedynej w naszym nekrologu zapiski o księciu pomorskim.

5. Pod datą 19 lutego zapisano Lucie ductricis. W całym rodzie Piastów, od początku aż do końca jego istnienia, znamy tylko jednę księżnę tego imienia, żonę Włodzisława Laskonogiego {IV. 8.), a ponieważ nekrolog nasz głównie osobami z linii Piastów wielkopolskich się zajmuje, przeto nic nie stoi na przeszkodzie, owszem , wszystko za tem przemawia, ażeby zapiskę niniejszą do tej właśnie Łucyi odnieść. W szczególności nie można także przypuścić, iżby to była jakaś skądinąd nam nieznana córka któregoś z Piastów, zmarła jako panna; określenie ductrix wskazuje bowiem wyraźnie na kobietę zamężną (por. wyżej 1. 4.).

6.    Pod datą 4 czerwca, a drugi raz pod datą 5 czerwca zapisano wiadomość o śmierci księcia Włodzisława. Uważając obie zapiski jako dotyczące dwu różnych osób, nie możemy wątpić, że jedna z nich odnosi się do Włodzisława Odonica, księcia miejscowego, dobrodzieja duchowieństwa, o którego dacie dziennej zgonu nie znajdujemy gdzieindziej wiarogodnego przekazu {IV. 12.). Kogo miałaby oznaczać zapiska druga, niewiadomo; jedyny bowiem jeszcze Piast wielkopolski tego imienin, Laskonogi, zmarł 3 listopada {IV. 8.). Ponieważ także i w pierwszych dwu generacyach Piastów mazowieckich (jak zresztą i w kilku jeszcze dalszych) imię to nie zachodzi, przeto należałoby chyba przypuścić, że miany tu jest na myśli jakiś za młodu zmarły książę, o którym skądinąd nie mamy wiadomości. Nie sądzę jednak, iżby istniała konieczna potrzeba uciekać się do takiego przypuszczenia, tem bardziej, że dziwnym trzebaby nazwać zbieg okoliczności, ażeby obaj książęta tego samego imienia w tym samym (prawie) dniu zmarli. Wolę raczej przyjąć, że kopista, który sporządzał odpis naszego nekrologu, popełnił (łatwą do wytłomaczenia) omyłkę, podawszy przez zapomnienie tę same zapiskę pod dwiema sąsiadującemi datami. Tak rzecz rozumiejąc, należałoby jeszcze tylko stwierdzić, która z obu dat jest prawdziwą. Pytania tego z całą pewnością rozwiązać nie można; wszakże prawdopodobniejszem wydaje mi się przypuszczenie, że zapiska nekrologu pierwotnego nosiła datę 5 czerwca. W odpisie czytamy bowiem pod datą 4 czerwca: Co. Wladislai ducis, a pod datą 5 czerwca: Co. Wladislaui duds pie niemocie; ostatnia zapiska jest pełniejszą; snadniej tedy przyjąć, że omyłką jest zapiska krótsza t. j. przez częściowe odpisanie zapiski właściwej a dłuższej powstała, aniżeli, iż rzecz miała się odwrotnie.

7.    Pod datą 7 stycznia zapisano: Co. Mesconis ducis pie momorie. Do któregokolwiek ze znanycli nam skądinąd Mieszków, o których nekrolog niniejszy mógłby wspominać, zapiska ta, ze względu na datę, odnieść się nie da. Nie pozostaje zatem nic innego, jak tylko przypuścić, że jest to jakiś, zapewne młodo zmarły Piast wielkopolski, o którym z powodu wczesnej śmierci nie mamy innych wiadomości; chodziłoby tylko o wyjaśnienie pytania, kto był jego ojcem. Na pewne rzecz ta rozstrzygnąć się nie da; wszakże można się pokusić o rozwiązanie jej, przedstawiające przynajmniej pewne znamiona prawdopodobieństwa. Ojcowstwo Mieszka Starego wykluczyć tu należy z tego powodu, że miał on innego syna tego imienia, zmarłego w innym czasie {IV. 7.)\ ojcowstwo Włodzisława Laskonogiego z tego powodu, że o ile wiadomo, małżeństwo jego było bezpłodnem, a gdyby był w ogóle doczekał się jakiegokolwiek syna, naówczas źródła, dość szczegółowo zajmujące się jego losami, byłyby szczegół ten zapewne zaznaczyły. Odon, jak wszystko na to wskazuje, ożenił się na krótko przed śmiercią (7F, J); jeżeliby Mieszko był jego synem, natenczas żyjąc chociażby tylko kilka lat, przeżyłby przypuszczalnie ojca; wobec tego zupełne o nim milczenie źródeł, a zwłaszcza Kron. Wieik., która z osobna opowiada o opiekuńczych rządach po śmierci Odona (Mon. Pol. R. 553. 554) byłoby zastanawiającem, i trzebaby przyjąć chyba, że Mieszko jeszcze za życia ojca jako kilkuletnie dziecię umarł. O Przemyśle ł podają źródła, że umierając zostawił tylko córki, i że dopiero po jego śmierci narodził się jedyny syn jego (Przemysł II); sadzę, ze gdyby Przemysł I miał był innego syna, choćby jeszcze za życia ojca zmarłego, źródła te byłyby coś o tem napomknęły. Z tego samego powodu nie można też przyjąć, iżby Mieszko był synem Bolesława Pobożnego, albowiem Kron. Wieik.. podając dokładne wiadomości o jego potomstwie (Mon. Pol. II. 582), wymienia tylko trzy córki, żadnego syna; a trzeba dodać, że wyliczenie to nie dotyczy dzieci pozostałych po Bolesławie, lecz w ogóle dzieci, które mu urodziła jego żona. W końcu i ojcowstwo Przemyśla II wykluczyć należy, liczne bowiem źródła, które się kwestyą sukcesyi po nim zajmują, znają zawsze tylko jedyną