06161485

81

I

waźnionym ogłosić to postanowienie naro- \ du Polskiego wzywając, aby się przez posłów książęta zgłaszali, chcący na tę godność ! być obranemi. Zgłosili się: Arcyksiążę Au- < stryacki, syn cesarza Niemieckiego Maxy- j umiana drugiego. Henryk Andegaweński, j brat króla Francuzkiego Karola dziewiątego. Jan trzeci król Szwedzki, zalecał albo i siebie, albo syna swojego Zygmunta, Po- i nie waż Jan król Szwedzki ożenionym był j z siostrą Zygmunta Augusta, i jego albo \ syna jego następcą po sobie życzył mieć \ Zygmunt August, sprzyjali więc Szwedom ci, co kochali byli Zygmunta Augusta. \ Duchowieństwo katolickie i ich stronnicy, \ przekładali książąt Francuzkiego i Austry- | ackiego, bo Szwecya już wtedy była prze- j szła do protestantów. Nieprzyjaciele Turcyi j chcieli Austryackiego księcia, przyjaciele pokoju Francuzkiego mieć królem. Dyssy- ! denci (tak już wtenczas zwano wyznania s niekatolickie a Chrześcijańskie) życzyli so- i bie oboru na tron księcia Pruskiego, lutra. Litwini zaś życzyli sobie królem, cara Mo- j skiewskiego, ażeby się w taki sposób poz- i być nieprzyjaciela.

Bart. Wiesz, że to osobliwszy sposób! Nieprzyjaciela sobie królem obrać!    J

Stan. Zupełnie przeciwny zdrowemu rze- j czy pojęciu. Car Moskiewski wkrótce się i sam Litwinom wybił z głowy, Oświadczył: , i Że chce być królem Polskim, jeżeli mu Po- \ lacy część krajów swoich pozwolą przyłą- > czyć do jego krajów dziedzicznych. A że Lit- j wą, Polska z Moskwą sąsiadowała, stracił więc | od razu stronników w Litwinach, którzy j swobód Polskich za niewolę Moskiewską > zamienić, wcale nie mieli ochoty.    s

Z tych różnorodnych życzeń, wyniknął \ ruch niespokojny w kraju, tak, że trzy ra- > zy sejm zwołany przez Prymasa, zebrać się s nie mógł.    <

Póżniój rozwikłały się cośkolwiek stron- i nictwa i zostali już tylko książęta Austryacki \ i Francuzki jako współzawodnicy.    <j

Na sejmie przygotowawczym, który się j zebrał siódmego Stycznia, tysiąc pięćset \ siedemdziesiątego trzeciego w Warszawie \ roztrząsano przymioty obydwóch książąt, a że poseł Francuzki umiał swojego księcia lepiój zachwalić, uzyskał więcój stronników niż poseł Austryacki.

Do tego jeszcze schwycono listy, z których się okazało, że ministrowie cesarza Niemieckiego, z małoważeniem wyrazili się o Polakach, więc się wszyscy oświadczyli za księciem Andegaweńskim. Lecz i tego o mało nie odrzucono.

Przyszła do kraju wiadomość, że we Francy i z powodu zachęty samego króla, wiele tysięcy protestantów podstępnie wymordowano. Poseł Francuzki najprzód zaprzeczył, iż to nie prawda, (bo wielkie oburzenie i wstręt do Francuzów obudziła ta wiadomość w całym narodzie Polskim bez wyjątku) potem starał się zmniejszać opisy tych scen okropnych, i ukrywał współdziałanie króla, swojego pana; zaś księcia Andegaweńskiego wyobrażał, jakoby najwię-cój pod tym względem wolnomyślnego.

Zgodzili się więc i niekatolicy na wybór tego Francuzkiego księcia, ale pełni nieufności, starali się zabezpieczyć od zajść podobnych, jakie miały miejsce we Francyi.

Żądali więc, ażeby wybranemu królowi aż wtenczas dano koronę, kiedy solennie zaprzysięże nietylko nieograniezać ich sumienia, ale porównać ich we wszystkich prawacliz katolikami, i w tych prawach bronić.

Żądanie to uznała słusznym wszystka szlachta. Lecz inna myśl czepiła się umysłów z tego powodu.

Dawniój królowie zobowiązywali się zachowywać prawa i wolności krajowe, tylko milczący przyzwoleniem, albo też słowem. Teraz uznała szlachta, że powinna żądać od króla, solennój przysięgi przed ukoronowaniem.

Teraz przyszła szlachta do pojęcia, że tron jest jćj własnością, i że może zawsze cząstkę praw jego odjąć i podzielić pomiędzy siebie.

Oto się szlachta pomiędzy sobą nigdy nie spierała, owszem działała zgodnie. Ugodę pisaną z królem nazwano jak dawniój,

11