0106

II. 12.

N. N.

91

można w tem źródle znnleść jeszcze wiele. Jako właściwe granice czasu, w ciągu którego małżeństwo mogło być zawarte, przyjąć tedy należy z jednej strony rok 1031, t. j. chwilę, w której po śmierci Emeryka, jedynego syna Stefana Wielkiego, Bela wraz z braćmi, mającymi najbliższe prawo do następstwa, uciekać musieli z kraju przed machinacyami Gizeli, żony Stefana, z drugiej zaś strony rok 1048, w którym Bela. wezwany przez panującego podówczas w Węgrzech brata Andrzeja, powrócił do ojczyzny I. Chodzi obecnie o to, czy w granicach czasu 1031 —1018 r. nie da się wynaleść jakaś data ściślejsza. Wiadomość podana przez przytoczone kroniki, że Bela schronił się naprzód do Czech, a potem dopiero do Polski, niczego nie wyjaśnia, nie wiadomo bowiem, jak długo przebywał w Czechach; natomiast inny szczegół tamże zawarty, że wyprawa na. Pomorze, pojedynek z księciem pomorskim i uzyskanie ręki księżniczki polskiej nastąpiły za życia Mieszka U. pozwalałby datę ślubu zamknąć w granicach czasu 1031 —1034 r. Wszelako wniosek taki napolyka na poważne trudności. Niepodobna bowiem przypuścić, iżby Mieszko, wygnany w r. 1031 z Polski przez liezpry-ma, wracający w roku następnym do kraju, upokorzony wobec cesarza, ograniczony na razie do pewnej tylko części państwa i zmuszony pracować nad ponownem zjednoczeniom wydzielonych innym książętom działów, złamany wreszcie przeciwnościami, jakie go pod koniec życia spotkały, znalazł możność w ostatnich czasach swych rządów podjęcia wyprawy przeciw Pomorzanom i to z pomyślnym wynikiem dla oręża polskiego. O Lem byłaby się zapewne przechowała jakaś wzmianka w źródłach, ale wzmianki takiej nigdzie nie znajdujemy. Gall, który stosunek Polski do Pomorza bardzo dokładnie śledzi, nic nie wspomina o wyprawie Mieszka na Pomorze: natomiast podaje^{1 2}), że wśród zamieszek, jakie po jego śmierci nastąpiły. Pomorze odpadło od Polski i że dopiero Kazimierz Odnowiciel Polskę »zajętą przez Pomorzan (i Czechów) odzyskał«. Tak więc konllikt polsko-pomorski odnieść raczej należy do czasów po śmierci Mieszka, a małżeństwo Beli do czasów Kazimierza Odnowiciela., w lody bowiem dopiero Polska odniosła nad Pomorzem zwycięstwo, o którem wzmiankują kroniki węgierskie ³). Gdy zaś Kazimierz wrócił do Polski conajrychlej pod koniec r. 1038 {II. 11. ). przeto najwcześniejszą datą małżeństwa Beli może być rok 1039. Datę końcową, jak mniemam, należy również przesunąć na kilka lat -wstecz przed powrotem Beli do Węgier, t. j. przed r. 104.8. Naprzód bowiem konflikt polsko-pomorski zakończony został już r. 1040, kiedy obaj książęta, polski i pomorski, Kazimierz i Ziemomysł, stanęli przed cesarzem i tamże spór swój umorzyli⁴). Według kronik węgierskich, jako to Chroń. piet. Vind.⁵), Chroń. Dubn.⁶), Chroń. Munae.'), Goneal. rcg. Hung. cod. Corn.⁸) i cod. Told. i Knaus.^a), Bela zrodził w Polsce dwu synów, Gejzę i Włodzisława, a dopiero trzeci Lambert i kilka córek urodziło się w Węgrzech, po powrocie. Jeśli zważymy, że już w r. 1057 Bela wraz z synami Gejzą i Włodzisławem zrzekają się praw następstwa w Węgrzech na rzecz Salomona, syna Andrzeja I^lu), że zatem wtedy obaj jego synowie byli dorośli, przeto przyjmując dla młodszego wiek najmniej lat 14, a dla starszego najmniej lat 15, otrzymamy jako najpóźniejszą możliwą datę małżeństwa Beli rok 1042. Data ślubu przypada zatem na lata 1039—1042.

Sprawdziwszy w ten sposób datę ślubu, możemy z kolei rozwiązać dalsze pytanie, czy kroniki węgierskie, odnosząc błędnie ślub ten do czasów Mieszka II. popełniły zarazem błąd, nazywając żonę Beli córką tegoż Mieszka? Mniemam, że pod tym względem nie ma powodu podawać w wątpliwość wiarogodnośei ich przekazu, albowiem w latach 1039— 1042 ani Kazimierz Odnowiciel nie mógł mieć córki dorosłej, ani też. gdybyśmy przypuścili, że brat jego starszy Bolesław {II. 10.) był żonaty, nie mogła pozostać po nim córka zdolna do zawarcia w tym czasie związków małżeńskich. Ową księżniczką polską, która wyszła za Bele, mogła być zatem tylko córka Mieszka II, chyba, iżbyśmy przypuścili jeszcze inną możliwość, że była to jakaś córka Bolesława Chrobrego z jego ostatniego małżeństwa (urodzona zatem po r. 1018), na co jednak w źródłach nie ma najmniejszej wskazówki. Najsnadniej tedy pójść pod tym względem za wyraźnym przekazem kronik węgierskich. Mylą się jednakowoż rzeczone kroniki, podając w dalszym ciągu ^ir). jakoby Bolesław Szczodry był teściom (socer) Beli; był on tylko bratańcem jego żony, chyba, iżbyśmy przyjęli, że pierwsza żona Beli,

1

Fessler-Klcin, Gcsch. Ung. I. 121. 14-6. — -) Mon. Pol. I. 416. — 3) Do tego czasu odnosi też rzeczony fakt Lewicki,

2

Mieszko H. 181 uw. 2: jednakże zapatrywania swego bliżej nie uzasadnia. — -U Ann. Altah.. Mon. Górni. SS. XX. 802. —

3

•'») Florianus, Hist. Hung. font. dom. JI. 159. — <>) Ibid. III. 66. — ') Ibid. III. 231. — 8) Ibid. IV. 92. — 9) Ibid. IV.

4

102. — lit; F e s s 1 e r-Iv 1 e i n. Gesch. Ung. I. 159. — llj Florianus, Hist. Hung. font. dom. II. 165. III. 69. 233.