3349
39

FAMILIE. 113

W ogólności rośliny krzyżowe odznaczają się mocnym, niekiedy przykrym czosnkowym zapachem. Smak mają we wszystkich częściach, mianowicie w ziarnie i korzeniu gorzkawy, czasem nader ostry, pochodzący, jak niektórzy sądzą, od pewnej lotnej oleistej istoty, w chemii niedobrze jeszcze poznanej. Pierwiastek ten szczególniej jest obfitym w ziarnach gorczycy, w korzeniach chrzanu zwyczajnego, w liściach niektórych gatunków z rodzaju Cardamine, Lejńdium i t. p. Dlatego części takie, wewnątrz wzięte, organa trawienia mocno drażnią, a przyłożone do skóry takową rozczerwieniają, zapalają i nakształt wezykatoryi skutkują. Niektóre wszakże mniejszą mają ostrość; owszem wiele jest bądź z natury bądź ze sposobu hodowania, całkiem łagodnych, a takie już jako przyprawa lekko drażniąca i apetyt wzbudzająca, już jako zdrowy pokarm, powszechnie się używają; np. kapusta, brukiew, rzepa, rzodkiew, liście rzeżuchy ogrodowej i niektóre inne umyślnie pielęgnowane. Gatunki zaś mniej więcej ostre, są bardzo skutecznem i oddawna znanem lekarstwem przeciw szkorbutowi; używają się nawet czasem za środek pot wzbudzający i flegmę ściągający. Nasion ostrzejszych sztuka lekarska na tak zwane synapizmy używa. Rośliny krzyżowe, mianowicie warzywne, mając w składzie swoim znaczną ilość saletrorodu, do natury istot zwierzęcych zbliżają się; dlatego i pożywniejsze są od wielu innych pokarmów roślinnych, i podczas fermentacyi zgniłej wyziewają częstokroć ammoniak, zwierzęce istoty cechujący. Dla tej zapewne przyczyny, niektóre z nich do dobrego wzrostu wymagają gruntu nawozem zwierzęcym uprawionego, i w ogólności bujniej rosną w blizkości miejsc od ludzi zamieszkanych. Nakoniec ziarna tej familii roślin, mając zarodek oleisty, wydają po dostatek oleju, równie na pokarm jak i do palenia w lampach zdatnego.

15

Tom l.