Magazyn6
2801

20

ADOR GUSTAW — AFGANISTAN

akaJemji, kształcąc się na adwokata. Ale rychło pociągnęła go polityka: w r. 1874 wszedł bowiem do Wielkiej Rady rodzinnego swojego miasta, w której zasiadał z przerwami do r. 1915- W r. 1879 objął departament sprawiedliwości i policji; od r. 1885 kierował przez lat dwanaście departamentem finansów. NieLawem wszedł też do parlamentu szwajcarskiego, którego izbie niższej przewodniczył w r. 1902; przewodniczył też kilkakrotnie rządowi genewskiemu. W 1900 był komisarzem Szwajcarji na wystawie paryskiej. Przeszedł wszakże do historji przedewszystkiem jako prezydent komitetu międzynarodowego „Czerwonego Krzyża", w łonie którego stworzył (w dti. 15. VIII. 1914) agencję jeńców wojennych, poszukującą zaginionych i ułatwiającą stosunki jeńców z ich rc dz.nami. Dzięki tym zasługom powołano go na stanowisko członka Rady Związkowej (26. VI. 1917), w której objął kierownictwo tak ważnego i eksponowanego w czasie wielkiej wojny departamentu politycznego. Później objął A. departament spraw wewnętrznych; wkońcu zaś, 11. XII. 1918, obrany został przez Radę Związkową prezydentem Konfederacji.

K. M. M.

Afganistan.

I. Geograf ja i stosunki gospodarcze.

I.    Położenie i granice. 2. Obszar. 3. Klimat. 4. Hydrograf ja. 5. Flora i fauna. 6. Ludność i re-ligja. 7. Osiedla. 8. Komunikacja. 9. Życie gospodarcze. 10. Bogactwa naturalne. 11. Przemysł i handel. 12. Ustrój i podział administracyjny.

II.    Historja^i sprawy polityczne.

I. Geografja i stosunki gospodarcze.

1. Położenie i granice. A. leży na pograniczu płd.-zach. rubieży Azji Centralnej oraz Iranu wsch., pomiędzy 28°3o’ a 38°2o’ szer. półn. i 6i° a 75° dł. wsch. od Gr. Właściwy obszar państwa afgańskiego kończy się od wschodu wprawdzie już na 72⁰, ale stąd państwo to wysyła wąski pas długości mniej więcej 3⁰ geograficznych, wciśnięty pomiędzy posiadłości angielskie (Dardystan) od południa i posiadłości rosyjskie (Pamiry) od północy. Granica ta wytknięta została w roku 1893 na podstawie porozumienia angielsko-rosyj sko-afgańskie-go. Celem pozostawienia przy A. krainy Wachanu, leżącej pomiędzy Czytralem a Pamirami, było utworzenie terytorjum buforowego pomiędzy posiadłościami rosyjskiemi i angielskiemi. Dzięki temu porozumieniu państwo afgańskie graniczy na długości stu Kilkunastu kilometrów bezpośrednio ze Wschodnim Turkiestanem Chińskim. A. leży na szerokości geograficznej Tripolitanji. Możnaby przypuszczać, iż jest on krajem

0    klimacie typu podzwrotnikowego. Tak jednak nie jest, większość A. pokryta jest bowiem potężnemi górami, które powodują znaczne anomalje termiczne ujemne.

2. Obszar. Obszar tego państwa, obliczony drogą pomiarów kartograficznych, wynosi 624 000 km*, natomiast ang. „Statesman's Year-Book“ podaje cyfrę 731 000 km*. Graniczy A. na zach. z Persją, na półn. z posiadł. rosyjsk.. krajem żaka:piskim, Bu-charą i Pamirem. Na wsch. na krótkiej przestrzeni z Chinami, zaś na płd.-wsch.

1    na płd. z posiadł, angiel.: z Indjami i Be-ludżystanem. Ażeby sobie uprzytomnić trudności, jakie piętrzą się przed podróżnikiem przy przebyciu granicy afgańsko-chińskiej, trzeba zaznaczyć, iż droga ta prowadzi przełęczą Beik na wysokości 4900 m n. p. m. Jako państwo, A. jest terenem ścierania się interesów współzawodniczących potęg europejskich: Wielkiej Brytanji i Z. S. R. R. Położenie geograficzne nadaje mu poważne znaczenie polityczno-strategiczne i czyni z niego państwo buforowe. Wśród krajów niepodległych A. stanowi wyjątek, jest on bowiem państwem śródlądowem, pozbawio-nem dostępu do morza. Takich państw istnieje na świecie tylko 9; stoją one z natury rzeczy w pewnej gospodarczej i politycznej zależności cd dobrej woli sąsiadów, przez których ziemie prowadzi droga do morza.

Geograficzne położenie A. czyni z niego krainę wybitnie przejściową. Okoliczność ta zaznaczyła się już wyraźnie nawet w starożytności. W; zyscy wielcy wodzowie, dążący do Indyj, jako to Aleksander Wielki (327 przed Chr.), Dżingis-Chan Mongolski (około 1200), Timur (Tamerlan) Mongolski (ok. 1400), Babur, Wielki Mo-goł (w r. 1506) przekraczali różnemi drogami ziemie Afganistanu. Podobnie też uczeni i podróżnicy starożytni tędy wędrowali, dążąc na wschód. Wśród nich wzmiankować możemy podróżnika chińskiego Hsiiantsang’a (629 do 645 po Chr.), oraz geografów arabskich: E d r i s i’e g o | (w XII w. po Chr.) oraz I b n-B a t u t ę