Magazyn6
4801

40

AGIO — ACRARY7M

one przekroczyć pewnych granic, wyznaczonych przez t. zw. „złote punkty". W tych wypadkach można z równem uzasadnieniem mówić o agio jednego pieniądza, jak o di-sagio drugiego. Jeżeli jednak spadek wartości rynkowej jednego z dwóch pieniędzy wywołany jest zawieszeniem wymienialności na kruszec, poprawniej jest mówić o jego disagio, aniżeli o agic pieniądza nadal na złoto wymienianego. W języku potocznym używa się często obu wyrażeń „promi-scue".

Agio i disagio mogą także zachodzić w obrębie jednego systemu pieniężnego. Przy monometalizmie może wystąpić agio lub disagio monet wobec banknotów, przy bimetalizmie monet bitych z jednego kruszcu wobec monet bitych z drugiego. We wszystkich systemach pieniężnych, w stosunku pomiędzy pieniądzem głównym i zdawkowym, oraz pomiędzy pieniądzem a kruszcem.

Powodem agia monet wobec banknotów, przy monometalizmie są trudności lub tern bardziej zawieszenie wymienialności banknotów na kruszec. Banknoty, o ile są wymienialne na kruszec, mogą zyskać agio wobec monet ze względu na dogodności w obrocie i w transporcie, któremi banknot przewyższa monety. Takie agio uzyskiwały np. w Europie wymienialne na złoto banknoty dolarowe wobec dolarów, w postaci złotych monet. Niekiedy występuje agio pieniądza papierowego wobec innych emi-syj tegoż pieniądza. Np. różna wartość rynkowa rubli „carskich", „kierenek" i rubli emitowanych przez bolszewików w okresie powojennym. Przyczyną takiego agia (wzgl. disagia) jest różny stopień zaufania luJności do tych form pieniądza papierowego. Przy bimetalizmie agio monet bitych z jednego kruszcu, wobec monet z innego kruszcu, pojawia się wówczas, gdy zmieni się rynkowy stosunek wymienny tych dwóch kruszców, a stosunek ilości kruszców w jednostkach monetarnych nie zostanie równocześnie (prawnie) zmieniony. Stosunek wartości nominalnej np. pięciofrankówki srebrnej i pięciofrankówki złotej byl ustalony prawnie w r. 1803 jako 1:1 przy stosunku zawartości srebra do złota jak 15,5:1. Zawartość srebra w monecie 5^_c*° frankowej równała się 25 gramom, a zawartość złota w monecie 5-cio frankowej równała się 1,630 grama. Jeżeli jeden z tych dwóch kruszców podrożał, to te same ilości srebra i złota uzyskują inny stosunek wymienny. Np. A:B = 1:1,05 (wzgl. 0,9571:1) i agio monety B będzie wynosić 5% względnie disagio A 4,29%. Następstwem tych zmian będzie wyparcie z obrotu monet, które zyskały agio (ob. „Greshama prawo").

Agio pieniądza głównego wobec zdawkowego wystąpi przy trudnościach w wymianie pieniądza zdawkowego na główny, agio zaś pieniądza zdawkowego (disagio głównego) w razie braku pieniędzy zdawkowych w ob^_ocie. Należy jednak zwrócić uwagę, że agio wzgl. disagio pieniądza głównego wobec zdawkowego nie pociąga wypieran.a z rynku żadnego z tych dwu rodzajów pieniądza, wobec bowiem różnych uprawnień, zakres ich funkcyj w życiu go spodarczem jest różny.

Jeżeli wolność bicia monet, posiadających pełną walutę, ulega ograniczeniu, wówczas monety te mogą osiągnąć agio w stosunku do kruszcu. Odwrotnie zaś mogą wykazać disagio, gdyby wystąpiły trudności w przetapianiu ich na kruszec.

O agio lub disagio papierów' w'artościo-wych (obligacyj, listów zastawnych i t. p.) mówimy wówczas, gdy kurs giełdowy tych papierów odbiega wgórę albo w dół od ich wartości emisyjnej. Jeżeli np. obligacje opiewające na 100 złotych mają na giełdzie wartość 90 złotych, to w^rykazują 10% disagia, jeśliby zaś ich kurs giełdowy podniósł się do 105 złotych, to miałyby 5% agia. Kurs giełdowy obligacyj zależy przede-wszystkiem od stopy procentowej. Wzrost rynkowej stopy procentowej obniża kurs giełdowy obligacyj o stałem oprocentowaniu, czyli powoduje ich disagio, a zniżka stopy procentowej wywołuje agio obligacyj. W zasadzie kurs giełdowy obligacyj zdąża do wartości przynoszonych przez nie odsetków , skapitalizowanych po bieżącej stopie procentowej. Należy jednak uwzględnić obok tego czynnika również takie względy, jak termin spłat, ryzyko, ewent. premje i t. p.

A. Heydel.

Agraryzm.

Agraryzm (niem. Agrarismus, ang. agrarianism, czesk. agrarismus oraz agra-rism) rozumiany bywa jako pewien ruch społeczno-gospodarczy oraz polityczny, jako doktryna społeczna, wreszcie jako pewien światopogląd, wypływający z tej dok-