94295701

W UDZIELANIE WEWNĘTRZNE 541

.procesów patologicznych, wreszcie z wybitnych własności fizyolo-gicznych, któremi się odznaczają wyciągi z tych organów. Prócz wymienionych gruczołów o wydzielaniu wyłącznie wewnętrznem, skierowanem wprost do krwi lub limfy, istnieją inne narządy, które będąc typowymi gruczołami, wydalającymi swą wydzielinę na zewnątrz drogą przewodów gruczołowych, funkcyonują obok tego także jako gruczoły typu poprzedniego. I tak u. p. trzustka, prócz tego, że wydziela do światła jelit bogaty w fermenty sok trzustko-wy, wytwarza także i wprowadza do organizmu pewne, bliżej nie znane, substancye, odgrywające doniosłą rolę w przemianie węglowodanów i tłuszczów; gruczoły płciowe, oprócz wytwarzania elementów rozrodczych, produkują substancye, wywierające wpływy na rozmaite czynności organizmu; wątroba również funkcyonuje jako gruczoł o wewnętrznem wydzielaniu, prawdopodobnie i nerki; słowem liczba narządów, którym przypisujemy własność wewnętrznego wydzielania, stale się zwiększa. Nowym bodźcem dla rozwoju badań nad wewnętrznem wydzielaniem stała się teorya korrelacyi chemicznej między odległymi narządami — hypoteza hormonów angielskiego uczonego Starlinga. Pobudką do postawienia tej hypotezy były wspólnie z Baylissem czynione badania nad wydzielaniem się soku trzustkowego. Mechanizm tego wydzielania został podany w fizyologii trzustki. Tu pozwolimy sobie .tylko zaznaczyć, że według wspomnianych autorów kwaśna treść żołądka powoduje w dwunastnicy wytwarzanie się swoistej substancyi. nazwanej przez autorów sekretyną, która, ulegając wessaniu, drogą naczyń dochodzi do trzustki i wątroby i pobudza je do wytwarzania i wydzielania soku trzustkowego i żółci. Sekretyną jest więc hormonem (od óęfićuo — pobudzam), czyli bodźcem, wywołującym se-krecyę trzustki na drodze działania chemicznego bez uczestnictwa dróg nerwowych. Pojęcie hormonu rozszerzył Starling i na inne ciała, służące do koordynacyi poszczególnych czynności rozmaitych narządów. Najprostszym hormonem jest podług niego bezwodnik węglowy, który na drodze działania chemicznego reguluje oddychanie; do hormonów, regulujących przemianę materyi. należą jo-dotyreoglobulina, adrenalina, wreszcie nieznana bliżej wewnętrzna wydzielina trzustki; w tarczycy, w przysadzce mózgowej, w gruczołach płciowych znajdują się hormony, pobudzające do czynności inne narządy lub działające ochronnie.

Widzimy więc, że kwestya wewnętrznego wydzielania, kwe-