Magazyn6

9501

187

ARMENJA — ARYJCZYCY

skiego (ar. 2, al. 2). Turcja, zabezpieczona z tej strony, nie potrzebując się obawiać, iż Moskwa zechce popierać ruch narodowy Ormian, jak to chwilowo miało miejsce z pocz. 1921, mogła po zwycięstwie nad Grecją sprzeciwić się uwzględnieniu kwestji A. w traktacie Lozańskim. Jakkolwiek Liga Narodów w latach 1921-3 nieraz wyrażała opinję o niezbędności utworzenia narodowego foyer dla Ormian, Turcji udało się w tej sprawie odnieść pełny sukces. W traktacie Lozańskim niema o A. zupełnie mowy, mogą jej tylko dotyczyć ogólne postanowienia o ochronie mniejszości narodowych i religijnych. Ormian zresztą, po wszystkich rzeziach i deportacjach, pozostało w Turcji wszystkiego 77 tys. (spis 1927), ale '/* ^tej Hczby żyje w Stambule, czyli w dawnej tureckiej A. Ormian dziś niemal zupełnie niema.

Literatura: Olanninl: U Mi ma fasę d. Questione Orientale, Rzym 1933 $tr. 194—212, tu tci dalsza literatura. — Monde i s tam: Lr sort de V Empire^rOtlomar\. Paryi 1917, Mr. 187—331. — Tettie: Das armenische Problem im Lichte des V6lker-u. Menschenrechts, Berlin, 1931. — Geschichte der TUrkischen Republik* Stambuł 1935, str 89—91. — Nadto passim w pracach Ancel* a, P ino n ' a, Lamouch e\

H. A. B.

Arrangement.

Wyraz ten bywa używany na oznaczenie umów zawieranych przez państwa w kwe-stjach drugorzędnych, często w charakterze wykonawczym lub uzupełniającym. — Odpowiada mu termin polski „porozumienie".

J. M.

Aryjczycy.

(Arjowie).

Ludność rasy białej, która prawdopodobnie około r. 1700 przed Chr. z pierwotnych swych siedzib między Dniestrem i dolnym Dnieprem drogą na Kaukaz w charakterze zdobywców skierowała się do Iranu, a stąd do Indyj Przedgangesowych. Około r. 1400 przed Chr. widzimy część Arjów na wyżynie armeńskiej. Wówczas zaznacza się też już ich podział na oddzielne szczepy, a mianowicie na Persów, Medów i Indów, którzy siebie nazywają „Hari“ t. j. jasnowłosi. W wieku XIII. przed

Chr. albo może nieco wcześniej, wdarły się te jasnowłose, wysokorosłe, wojownicze szczepy indyjskie przez wyżyny Kaszmiru na obszary nad Indusem i Gangesem, gazie mieszkała prastara, czarna i niskorosła, tubylcza ludność Drawida, którą podbili albo wyparli na mniej urodzajną wyżynę Deka-nu. Chcąc zachować swoje cechy fizyczne i duchowe, indyjscy Arjowie rozwinęli u siebie bardzo wcześnie głębokie poczucie odrębności i wyższości rasy, do której należeli, co następnie dało podstawę do wytworzenia się systemu kast, na które podzieliła się ostatecznie ludność Indyj. Arjowie medyjscy i perscy, aczkolwiek bardzo blisko siebie stojący rasowo, językowo i duchowo, nie uniknęli przecież ciężkich i długich walk, staczanych między sobą, które doprowadzić musiały do pewnego wzajemnego przetrzebienia się obydwóch szczepów. Ostatecznie zwyciężyli aryjscy Persowie i założyli rozległe państwo, które już w VII wieku przed Chr. objęło cały zachodni Iran. Pers Spitamas z przydomkiem Zaratustra (Zoroaster) w VII lub na początku VI w. przed Chr. w przeciwstawieniu do dotychczasowej wiary Arjów perskich w więcej istot boskich wskazał na jednego Boga (Ahura Mazda) rządzącego światem i ludzkością i dał Persom głęboko pomyślany i z praaryjskich poglądów za-czeipnięty idealistyczny system filozoficzny (mazdaizm), który wyniósł ich wysoko ponad materjalistyczny sposób myślenia starego Wschodu azjatyckiego i jak wykazał Francuz Gobineau („Histoire des Perses", 1869) postawił, gdy idzie o dorobek w dziedzinie moralności, na równym poziomie z Hellenami i Rzymianami. Arjowie perscy zbyt liczni jednak nigdy nie byli, a wielkie ich podboje w wieku VI i V przed Chr. doprowadziły do zupełnego rozcieńczenia na ogromnych przestrzeniach imperjum perskiego rządzącej warstwy aryjskiej i do zatraty jej umoralniających wpływów, co w następstwie przygotowało wielkie sukcesy wojenne Aleksandra Macedońskiego. Dorobek duchowy Arjów perskich nie prze padł jednak w całości i jeszcze tysiąc lat potem islam i cały Wschód czerpał z niego obficie, gdyż zarówno arabscy jak i tureccy przedstawiciele islamu nic z siebie nowego a wielkiego na polu kulrury nie byli w stanie stworzyć. Owemi wyjątkowemi cechami duchowemi, mimo swojej maski muzuł-