Magazyn67501

267

BANKI

kały się one przez to, co się działo w bankowości niemieckiej po wojnie, aprobaty, choć spóźnionej, to jednakże całkiem niedwuznacznej.

Ale i bez tej aprobaty sprawa jest jasna najzi pełniej. Depozyt nie nadaje się jako czynność bierna banków efektowych dlatego najprzód, że, jak już wiemy, nie jest wogóle czynnością bierną, czynnością kre^ dytową, nie jest pożyczką w czystem znaczeniu tego słowa, i że szczególnie drażliwa odpowiedzialność depozytarjusza, jaką jest obciążony, trudno da się pogodzić ze spekulacyjnym momentem, który czy to w niższym, czy w wyższym stopniu do czynności czynnych banków efektowych chętnie się zakrada. A także nie nadaje się dlatego, że istnieje wielkie niebezpieczeństwo wciągnięcia w rachuby banku efektowego depozytów także i krótkoterminowych, które z dlugoterminowością czynności czynnych, inwestycyjnych, i stąd z najwyższem prawem bankowem weszłyby w kolizję. Najbardziej bodaj zasługuje na uwagę jednakże wzgląd ten, że nie należy licznych rzesz deponentów, z reguły spokojnych deponentów i ciułaczy, wciągać zbytnio w krąg czynności efektowych, których podkreślona już spekulacyjność, może w danym wypadku skromna, umiarkowana bardzo, może w jakiejś chwili krytycznej wywołać pęd do spekulacji jako ruch masowy.

Naturze banków efektowych nie odpowiada więc ani emisja banknotów, ani też depozyt. A czy odpowiada tymże banknotom trzecia i ostatnia czynność bierna, jaka wogóle istnieje jeszcze, czy odpowiada im emisja obligacji, którą właśnie pokrewne im, bo na równi z nimi inwestycyjne banki, to jest omówione już banki hipoteczne, się posługują, czy odpowiada im emisja obli-gacyj analogicznych do listów zastawnych?

Odpowiedź na pytanie tak postawione, na pytanie już najściślejsze, domaga się odpowiedzi, teoretycznie rzeczy biorąc, bezwzględnie twierdzącej. Listy zastawne wytworzyły bowiem wspomniane już land-szafty pruskie, a wytworzyły je nie odrazu, nie za jednym rzutem. Trzeba odióżnić ich listy zastawne starsze, dzisiaj już zapomniane i listy zastawne nowsze, dziś rozpowszechnione. Pierwsze były obligacjami odnoszącemi się, jako do gwarancji, do tej lub innej indywidualnej hipoteki. Dopiero zaś drugie uczyniły to, co zdaje się dla nas dzisiejszych zrozumiałe samo przez się. Dopiero one stały się obligacjami, odnoszącemi się, jako do gwarancji, do wszystkich hipotek przez landszaftę obciążonych, do wszystkich tych hipotek wziętych w czambuł. I to stanowiło właśnie ich istotę, tak jak stanowi dzisiaj istotę listów zastawnych Towarzystwa Kredytowego Miejskiego czy Ziemskiego i istotę banków hipotecznych w najwęższem znaczeniu. Nikt się tu o jakiekolwiek indywidualne hipoteki nie troszczy, wszystkie one wydają się i uprawnionym z obligacji i wystawcy ich jakby powrzucane do jednego kosza. Chcąc zatem pójść tą samą drogą wystarczy zupełnie, że bank efektowy wrzuci do jednego kosza wszystkie swe żądania wobec klientów, wszystkie żądania płynące z jego czynności czynnych i na podstawie ich sumy totalnej, jako pokrycia, wypuści obligacje zdolne do obiegu.

Analogon do listów zastawnych jest więc bezwzględnie możliwy. A co więcej znaczy, jest też zdolny do realizacji. Bo żaden z tych momentów, które przemawiały przeciw wciągnięciu do działalności banku efektowego banknotów oraz depozytu, w tym wypadku w rachubę nie wchodzi. Obligacja stanowi analogon do listu zastawnego, nie podlegający żadnym wątpliwościom i żadnym zarzutom. A co znaczy już najwięcej, analogon ten faktycznie istnieje. Tylko istnieje — dopiero ten fakt musi twierdzącą odpowiedź ograniczyć i płynące z niej wnioski zahamować — w mierze bardzo skromnej.

Obligacje banków efektowych istnieją i istniały już dość dawno w Ameryce, ale prawie że jedynie w Ameryce, gdzie zresztą większej, wydatniejszej roli też nie odegrały. W każdym więc razie trzeba przyznać, że w ewolucji banków efektowych, ewolucji dokonującej się w krajach rozmaitych i w całym ich szeregu z niezwykłym rozmachem, pozostały one czynnikiem o znaczeniu wręcz już miniinalnem. A zarazem trudno jest nie dostrzec, że przyczyną tego minimalizmu nie były okoliczności postronne jakieś — jak naprzykład konkurencja obligacyj (czy udziałów) tak zwanych „spółek lokacyjnych", coprawda także tylko w niektórych, w niewielu krajach rozpowszechnionych — ale był stan rzeczy dla praktyki bankowej decydujący, dla niej zasadniczy.

Podczas gdy banki hipoteczne, w znaczeniu tak węższem jak i szerszeni, nie mogły