Magazyn6
1001

402

BELGJA

0    300 lat Belgję, która pod panowaniem hiszpańskich, a potem austrjackich Habsburgów, długie jeszcze wieki pozostaje bez-wolneni narzędziem obcej polityki i stałym terenem zbrojnych zapasów zmagających się mocarstw ościennych. Naprzód więc wojna hiszpańsko - holenderska została przerwana rozejmem dwunastoletnim w r. 1609, który przez zamknięcie Skaldy zrujnował handel zamorski Antwerpji; potem nowa wojna Filipa IT z Holandją zakończona była pokojem w Munster i odebraniem Belgji Zelandii, północnego Bra-bantu i części za Mozą; również nieustanne wojny z Francją w XVII w. skończyły się zabraniem przez traktat pire-nejski (1659) prowincji Artois i szeregu fortec; przez pokój w Akwizgranie (1668) stracona została francuska Flandrja z Douai

1    Lille; wreszcie przez pokój w Nimwedze (1678) odstąpiono Coutrai, Binche i Char-leroi. Zaborczy imperjalizm francuski zmusił inne mocarstwa do zbrojnej interwencji, tak, że od czasu wojny holenderskiej — wojska, floty i dyplomacja Holandji i Anglji skuteczniej bronią Belgji, niż słabe wojska hiszpańskie, co stwierdziło raz jeszcze znaczenie Belgji jako czynnika równowagi Europy Zachodniej. Widzimy to jeszcze wyraźniej, gdy po śmierci Karola II Filip V, wnuk Ludwika XIV został królem hiszpańskim i powoi nem narzędziem polityki swego dziada. Ludwik XTV chciał utworzyć z Belgji północne przedmurze Francji, co niezwłocznie odrodziło koalicję angielsko-ho-lenderską, wzmocnioną wstąpieniem na tron angielski Wilhelma III, ks. Orańskie-go, Stathoudera Niderlandów. Ludwik XIV, pobity, zrzekł się dziedzictwa hiszpańskiego, aljanci zaś zawarli w Utrechcie (1713) pokój z Francją, który przyznał jej poprzednie zdobycze, z wyjątkiem fortec Furnes, Dixmude, Ypres, Menin. Równocześnie Belgja przeszła we władanie Habsburgów austrjackich, z poważnym jednak serwitutem na rzecz Holandji, dającym prawo utrzymywania garnizonów w najbardziej ku Francji wysuniętych fortecach od Furnes do Namur. Półtora wieku panowania Hi-szpanji pozostawiło Belgję do gruntu wycieńczoną. Pomyślniejszym losem cieszyła się ona pod panowaniem austrjackiem dzięki temu. że dla cesarzy Belgja przedstawiała raczej objekt zamienny, aniżeli życiową konieczność, stąd nieudane zresztą próby Ma-rji Teresy i Józefa II zamiany na Śląsk (1748), Parmę i Placenzję (1755), Bawarję (1785). Przytem garnizony holenderskie broniły od najazdów francuskich. Dopiero wojna o sukcesję austrjacką dała powód do krótkiej okupacji francuskiej, po zwycięstwie pod Fontenoy (1745), zakończonej bez szkody dla Belgji pokojem w Akwizgranie (1756). Panowanie Karola VI i Marji Teresy było epoką rzeczywistego rozkwitu i rozsądnych reform, mających na oku dobro poddanych, przy uszanowaniu właściwości historycznych i dawnych przywilei, (namiestnicy cesarscy arcyksiążęta Marja Elżbieta, Karol Lotaryński i ich ministrowie Kaunitz i Cobenzl). Niemniej centralizm austrjacki utrudniał rozwój samorządu prowincjonalnego, którego dawne tradycje pozostały jedynie w gminach. Pokój sprzyjał odrodzeniu handlu, jednak zamknięcie Skaldy nie pozwoliło mu się należycie rozwinąć, a próba stworzenia Kompanji Indyjskiej w Ostendzie była nieudaną. Ze wstąpieniem na tron Józefa II rozpoczął się okres głęboko sięgających reform, zwłaszcza w stosun ku państwa do kościoła. Wszystkie reformy religijne Józefa II od 1782 r. dążyły do podporządkowania religji kontroli państwowej, ten sam charakter dokrynerski miały reformy administracyjne, teoretycznie rozsądne, lecz nie liczące się z wiekowemi zwyczajami ludności, namiętnie przywiązanej do tradycyjnych przywilei i swobód. Konfiskata dóbr kościelnych, kasata zakonów, a wreszcie unieważnienie konstytucji z 1356 r. („Joyeuse Entree") oraz rozwiązanie Stanów Brabantu w 1789 r. doprowadziły do wybuchu rewolucji, na miesiąc przed zdobyciem Bastylji przez lud paryski. Utworzył się rząd rewolucyjny, proklamujący Stany Zjednoczone Belgji; wprawdzie żywot ich był krótkotrwały, wojska austrjackie dwukrotnie okupowały Belgję (1791—1794), ale panowanie austrjackie było skończone. Tak absolutyzm Habsburgów, jak i reakcyj-no-klerykalne powstanie belgijskie — zostały zmiecione przez podmuch wielkiej rewolucji francuskiej, która wciągnęła Belgje w wir wypadków światowych. Druga po-rewolucyjna okupacja francuska była uznana przez pokój w Campo-Formio (1797) i w Luneville (1801).

To, czego nie zdziałały przez wieki usiłowania królów francuskich zostało dopełnione w dwa lata przez Rzeczpospolńę francuską. Cały ustrój społeczny, sądowy, administracyjny został z gruntu zmieniony bez