Magazyn6V901

565

HANDEL

»

kraj grupy I jest bezbronny w stosunku do kraju grupy III. Zazwyczaj jednak w wyniku innych możliwości nacisku, z poza zakresu obrotów towarowych (nacisk polityczny, odmowa kredytów i t. p.), kraje 1 (z natury rzeczy gospodarczo silniejsze) uzyskują z temi krajami układy rozrachunkowe różnych typów (układy W. Brytanji z krajami reglamentującemi dewizy).

5. Pomiędzy krajami grupy III stosunki handlowe oparte są na układach rozrachunkowych (clearingowych). Mogą one obejmować całokształt stosunków płatniczych — wówczas mówimy o rozrachunku zupełnym (clearing totalny), albo też tylko obrót towarowy — wtedy mówimy o rozrachunku (clearingu) towarowym.

Nawiasem wspomnieć należy o t. zw. zamrożonych należnościach, t. j. długach zarówno publicznych, jak i prywatnych z wszelkich tytułów, należnych w krajach o ograniczeniach dewizowych, niezapłaconych przed wejściem w życie tych ograniczeń. Ponieważ w przeważnej mierze sumy te spłacane są eksportem towarów, mamy jeszcze w obrocie towarowym do czynienia z t. zw. układami odmrożeni o-w e m i. Nie mogąc wdawać się tutaj w bliższą analizę, wspomnieć jeszcze należy, że układy kompensacyjno-rozrachunkowe, rozrachunkowe i odmrożeniowe przewidują częstokroć odmienny niż parytet legalny lub faktyczny kurs wzajemnego przeracho-wania walut kontrahentów — stąd mamy do czynienia z t. zw. kursami clearing o w e m i waluty kraju o ograniczeniach dewizowych. Tak np. marka niemiecka (rozrachunkowa — Verrechnungsmark) ma kilkanaście kursów w zależności od kraju, z którym odbywa się obrót. Kursy marki wahają się od parytetu legalnego (umowa z Polską) do kursu niższego o 45% od parytetu (umowa z Brazylją), określanie niskiego kursu jest jednym z potężnych sposobów popierania wywozu za-pomocą premji walutowej.

Dokonawszy przeglądu metod współczesnej polityki handlu zagranicznego, można zadać sobie pytanie, dlaczego istnieje jeszcze chęć prowadzenia wymiany towarowej z krajami o licznych i dotkliwych ograniczeniach. Ważnym kluczem do odpowiedzi na to pytanie jest fakt, że ceny na rynkach ograniczonych są przeciętnie znacznie wyższe, niż ceny na rynkach wolnych. Niejednokrotnie zatem eksporterzy przy pomocy swych rządów gotowi są do najcięższych wysiłków, byleby móc przedostać się na rynek zagraniczny.

Celem wykazania powszechności opisanych przez nas metod dajemy zestawienie ważniejszych krajów świata według stosowanych przez nie metod (stan 1. VII. 1937 r.).

I.    Kraje nie stosujące żadnych ograniczeń (prócz ceł, podatków i t. d. środków automatycznych): Stany Zjedn. Ameryki, Chiny, Szwecja, Norwegja, Finlandja.

II.    Kraje stosujące nieliczne ograniczenia o charakterze raczej wyjątkowych: W. Bry-tanja i dominja, Belgja.

III.    Kraje stosujące ograniczenia towarowe: Francja, Holandja, Szwajcarja, Czechosłowacja, Danja.

IV.    Kraje stosujące ograniczenia dewizowe (lub dewizowe i towarowe): Polska, Niemcy, Włochy, Japonja, wszystkie kraje Ameryki Środk. i Połudn., Hiszpanja, Por-tugalja, Austrja, Węgry, Bułgarja, Jugosła-wja, Rumunja, Turcja, Grecja, Łotwa, Estonja.

Ilość układów kompensacyjnych i rozrachunkowych (koniec roku 1936) wynosiła 131 pomiędzy 34 krajami.

Literatura: „Accords de Compensatiori\ wydawnictwo Międzynarodowej Izby Handlowej. Parts 1936. — „Economic evolu-tionWydawnictwo Międzynarodowej Izby Handlowej. 1937.— Fentener van V lieoingon: Economic 1935. Parts 1935. — Gregory T. E.: Actual Probletns of monetary policy. Wydawnictwo Międzynarodowej Izby Handlowej. 1937. — Heinz Seraphin Peter: Die Handelspolitik Polens. Berlin 1935. — Milhaud Edgard: La Compensation Intemationah Intśgrale. Genłve 1935. — Ouló* Georgee: Ls problkme du Commerce International. Parts 1936. — Przepisy importowe w krajach europejskich. Wydawnictwo Państwowego Instytutu Eksportowego. 1934 (z uzupełnieniami). — Sprawozdania Polskiego Towarzystwa Handlu Kompensacyjnego za lata 1933_% 1934 i 1935. — Reconstruction £conomique Internationale. Wydawnictwo Komitetu Rzeczoznawców Fundacji Camegie*go i Międzynarodowej Izby Handlowej. Paryi 1936. — Stoga Stanisław: Problem clearingu. Warszawa 1935.

Andrzej Marchwlński.

D. STATYSTYKA HANDLOWA.

I. Handel wewnętrzny. II. Handel zagraniczny.

I. Handel wewnętrzny.

Statystykę handlu można pojmować trojaku: jako statystykę przedsiębiorstw, statystykę oblotów i jako statystykę kosztów pośrednictwa. Statystyka handlu zagranicznego rozwinęła się daleko wcześniej i bujniej od statystyki handlu wewnętrznego,

‘ EncyWopedja nauk politycznych. 37