Magazyn6u901

755

IRAN — IRLANDJA

innych reform społecznych i kulturalnych, do rozwoju gospodarki narodowej, do rozbudowy przemysłu krajowego. Reformy te, wzorowane na reformach, dokonywanych ostatniemi laty w Turcji i w innych krajach muzułmańskich, pozwoliły nowemu szach in-szachowi wzmocnić sytuację międzynarodową I. i znieść w dniu io maja 1928 r. ustrój kapitulacyjny, narzucony dawniej I. przez państwa obce.

Zawarty w dniu 8 lipca 1937 r. w Teheranie pakt o nieagresji i przyjaźni pomiędzy Turcją, I., Irakiem i Afganistanem, stanowi dalsze niezwykle ważne zdarzenie dla zapewnienia I. bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego oraz podnosi jego autorytet w polityce międzynarodowej.

We wrześniu tegoż roku został I. wybrany do Ligi Narodów na najbliższy okres trzyletni.

Literat ara: Annuaire du Monde Muzułman. Paru 1929. — Dictionnaire Diplomatięue. Paris 1934. — Pol Szczepan: Persja. Warszawa 1928. — Siassi Ali Ahbar: La Perse au contact de 1’Occident. Etude historięue et sociale. Paris 1931. — Stelling-Michaud: Visage de Ja Perse. Lausanne 1931. — TurUngiom The Financial independence of Per sta. ^JForeign Affairs". July 1928. — Fosienhore; La politięue łtrangłre de la Perse. „fletnie politigue et parlementaire”. 1930. —-Wilson: The Persian Gulf. Ozford 1928

Wassan-Cirej Dżabagi.

Irlandja.

I Geografja i stosunki gospodarcze. II. Historja i sprawy polityczne. i. Najdawniejsze dzieje Irlandji do końca XII wieku. 2. Średniowiecze i czasy nowsze do początku XIX wieku. 3. Reformy XIX wieku. 4. Irlandja podczas Wielkiej Wojny i zawarcie porozumienia anglo-irlandzkiego. 5. Irlandja północna 6. Wolne Państwo Irlandzkie.

I. Geografja i stosunki gospodarcze.

I., wyspa ,,zielona", zajmuje obszar 83000 km² i jest najdalej na zachód sięgającą ziemią w Europie. Politycznie dzieli się na Wolne Państwo Irlandzkie (Saorstót Eireann) o obszarze 69 000 km’ z 2 972 000 mieszkańców i Północną Irlandję o obszarze 14000 km² z 1257000 mieszkańców, będącą prowincją Wielkiej Brytanji. Niezwykle rozczłonkowane wybrzeże jest skaliste, powierzchnia zaś całej krainy jest rozległą, falistą, skalistą niziną, na zachodzie niejednokrotnie pagórkowatą, o wyniesieniu do 700 m n. p. m. Kraj ten pokrywają przeważnie rozległe łąki i pastwiska z rozrzu-conemi polami ornemi, błotami i torfowiskami oraz jeziorami (lough). Klimat jest oceaniczny (temperatura stycznia od 4 do 7°C, lipca od 14 do i6°C), mało słoneczny i bardzo wilgotny.

Zaludnienie I. od połowy ubiegłego wieku stale się obniżało pomimo silnego przyrostu naturalnego. Przyczyną tego była emigracja, przedewszystkiem do Stanów Zjednoczonych i do Wielkiej Brytanji (do obszarów przemysłowo-górniczych i do Londynu). Spadek ludności wyraża się ubytkiem 3 900 000 osób w okresie między 1845 a 1911 rokiem, przy przyroście naturalnym wynoszącym jeszcze obecnie i9,2°/oo dla urodzeń i i3°/oo dla zgonów.

Wyjąwszy okolice wielkich miast, zaludnienie jest niskie i wynosi dla I. właściwej 32—50 osób na km², w I. Północnej zaś 62 osoby na km². Rasa celtycka stanowi olbrzymią większość.

Wolne Państwo Irlandzkie jest katolickie (85 do 95%), natomiast w I. Północnej ludność katolicka stanowi tylko 43%.

Zawodowy podział ludności przedstawiał się w roku 1921 jak następuje: 43% ludności zajmowało się rolnictwem, 22% było zatrudnionych w przemyśle i górnictwie, 11% w handlu i komunikacji.

Ginący język irlandzki podjęła się wskrzesić Liga Celtycka, powstała w 1893 r. dla utrzymania mowy i folkloru. Oprócz szkół elementarnych uczyły języka kursy, prowadzone na koszt każdej gminy. Mimo to postępy były nikłe, bo w 1925 r. stwierdzono, że w 7 powiatach, w pewnych okręgach, w których mówiono po irlandzku, znajomość tego języka spadła z 39% w 1911 r. na 31%. Obecnie uczy go się intensywniej, co napotyka na duże trudności z przyczyny ubóstwa słów. Obowiązują w Wolnem Państwie dwa języki: państwowy — irlandzki i oficjalny — angielski. Wszystkie publikacje ogłaszane są w obu językach.

14% powierzchni I. stanowią nieużytki, i¹/»% lasy, 11% rola, reszta zaś dzieli się na łąki (¹/_a) i pastwiska (“/„), używane cały rok. Z upraw najwięcej zajmuje owies (około 300000 ha), potem ziemniaki (ok. 180000 ha), oraz jęczmień (ponad 60000 ha). Pszenica i zwłaszcza żyto zajmują nikłą powierzchnię, większa jest natomiast uprawa buraków (lecz nie cukrowych), a w Północnej Irlandji lnu. 1. jest oddana przedewszystkiem hodowli — głównie bydła (59,3 szt/km²) i owiec (42,5 szt/km²) oraz drobiu. Mniejsze znaczenie ma hodowla świń (14,1 szt/km²) i koni (16,2 szt/km²). Ho-