46162

prawnie (brak herodii) zwartą społeczność kulturową. Do społeczności tej należeli też magnaci, bo choć szlachectwo i równość dla wielu nie przedstawia wartości, to jednak muszą je aprobować, chcąc utrzymać konieczne w panującym ustroju poL poparcie szlachty ekonom, słabszej. Najbardziej typową spoi. lokalną w okresie pańszczyźnianym była spoL dworska. Składał się na nią sam dwór. a więc właściciel wsi. jego rodzina, shiżba domowa i gospodarcza oraz pańszczyźniana wieś. W skład społ. lokalnej dworskiej wchodzili też karczmarz i ksiądz, ale sytuacja ich była tueco odrębna. Ich funkcja społ. była ściśle związana ze społ. lokalną a mimo to w stosunku do mej byli oiu w pewnym stopniu na zew. Wynikało to z mmejszego stopnia związania icli ze społ. podstawowymi zależnościami życiowymi. Od całej społ. różniły ich szersze i częstsze kontakty ze światem. Cechą wszystkich społ. lokalnych dworskich był duży stopień izolacji. Na szczycie dworskiej społ. znajdowała się mała gr. społ. - rodzina właściciela wsi Dopiero w XVII w. rodzina magnacka i półmagnacka jest z reguły rodziną paroosobową - ze względu na problem dziedziczenia. Nie przeceniajmy zresztą liczbowych rezultatów tak dużej płodności - równoważyła je duża śmiertelność. U podstaw zjawiska dużej płodności odnaleźć możemy postawę wobec własnego szlachectwa, emocję, która nakazuje kontynuację rodu sięgającego staroż. Rzymu utrzymana ciągłość rodu i liczba jego rozgałęzień jest przez szlachtę uważana za dowód szczególnej bożej prowidencji. Podstawowy podział zachodzący wew. społ. lokalnej to podział na rodzinę właściciela i tych którzy na nią pracują. 2 zasadnicze warstwy to szlachta (właściciele i rdzeń służby) i pańszczyźniani chłopi. Między tymi warstwami jest też największy dystans społ. Dwór szlachecki był też jednostką produkcyjną warsztatem rolnym. Na czoło wszystkich wzorów sytuacji społ. obowiązujących w świecie szlacheckim wysuwać się począł wzór ziemianina jako najbardziej atrakcyjny. Wreszcie w okresie pańszczyźnianym sytuacja ziemiańska stała się współwyznacznikiem naprawdę dobrego szlachectwa - XVI, XVII i XVIII. Ideologia ziemiaństwa nie dosięgała znaczeniem szlachectwą ziemiaństwo zaś nie stało się wartością o tym wymiarze co szlachectwo. Możemy mówić o ziemiaństwie jako o wartości dużej. Należy też podkreślić, że podobnie jak w wypadku szlachectwa ziemiaństwo też pozyskało wtórną racjonalizację ideologiczną Została zaczerpnięta z kręgu wartości religii katolickiej. Wzór ziemiański stał się wzorem życia poczciwego, życia przebiegającego pod znakiem 2 cnót katechetycznych: pokory i miłości. Sankcjonują one rytm życia osobniczego zgodny z rytmem życia przyrody, usprawiedliwiają egoistyczną w gruncie rzeczy wegetację. W spoi sąsiedzkiej wszyscy są sobie w zasadzie równi, bo wszyscy są szlachtą Szlachectwo jest warunkiem członkostwa w sąsiedztwie. Faktycznie sąsiedztwo posiada określoną strukturę wew.. uformowaną na kształt piramidy. Na szczycie zajmuje miejsce sąsiad przewodnik posiadający największy autorytet. Źródła tego autorytetu są różne, najczęściej majątkowe, czasem moralne. W ramacli sąsiedztwa może być wiele autorytetów, ale mogą one liczniej istnieć o tyle. o ile uzupełniają i podtrzymują autorytet główny. W przeciwnym wypadku, w wypadku wzajemnej opozycji autorytetów, powstają na sąsiedztwie głębokie rysy („Pan Tadeusz"). Wegetacja w ramach dworskiej społ. lokalnej jest też wegetacją w ramach sąsiedztwa. W wypadku sąs. dochodzi właśnie motywacja miłości. Miłuj bliźniego swego jak siebie samego nie dotyczy wszystkich W stosunku do chłopa i mieszczanina moralnie wrażliwy szlachcic będzie się uważał najwyżej za nadrzędnego opiekuna nigdy - z wyjątkiem arian - za równorzędnego bliźniego. Ale nakaz miłości, choć dotyczy całej szlachty, znacznie słabiej obowiązuje w stosunku do szlachty służebnej i w ogóle niższej. Miłość jest ideologiczną ornamentacją ziemiańskiej jedności szlachty folwarcznej, dla utrzymania której każdy ziemianin winien zadowolić się posiadanym miejscem i której fundamentem jest interes klasowy, zagrożone przez magnatów, przez wyższy kler i przez łaknącą ziemi szlachtę drobną.