Magazyn6v101

IRLANDJA

ford (Irlandja poł.-wschodnia) wylądował pod wodzą Ryszarda hrabiego Pembroke, znanego lepiej pod nazwą Strongbow, hufiec anglo-normandzkiego rycerstwa, którego planem było zdobycie królestwa Lein-ster. W rok później tamże wylądował już ze znaczną siłą zbrojną król Henryk II angielski, a skłonność ulegania zaborcom, jaka się objawiła wśród panujących rodów irlandzkich, zaczęła postępować tak szybko, że już w r. 1177 następca króla Henryka, Jan, przybrał tytuł „Dominus Hiberniae“. Pochód angielskich jnstytucyj politycznych, społecznych i prawnych w samą głąb irlandzkiego życia oraz proces urabiania ustrojów państwowości irlandzkiej na modłę angielską zaznaczają się odtąd z przemożną siłą i ciągłością. Jedynie dynastje 0’Niell’ów i 0’Donnell’ów bronią się skutecznie przed najeźdźcą, a Ulster pozostaje poza sferą angielskiej agresji mniej więcej do połowy XV w. i zachowuje celtyckie oblicze aż do XVII w. Jeżeli z punktu widzenia politycznego Irlandja stawała się coraz bardziej feudalną domeną, a raczej konglomeratem feudalnych domen Korony angielskiej, to znowuż biegunowo przeciwne zjawisko daje się zaobserwować w dziedzinie stosunków kulturalnych. Nie posiadając dostatecznych zasobów dla oparcia się urokowi i wpływom starej cywilizacji irlandzkiej (gaelskiej), napływowy element anglo-normandzki zatracił dużo z właściwych swej rasie cech i urabiał się coraz bardziej na osobliwą mieszaninę etniczną, znaną w demografj i irlandzkiej pod nazwą „narodowości pośredniej", a obcą pod wielu względami zarówno Irlandczykowi, jak i Anglikowi. Mieszanina ta, sięgając swemi początkami najazdu Strongbowa, przetrwała dotychczas zwłaszcza wśród sfer ziemiańskich i inteligenckich.

W toku stulecia XVI dwie okoliczności wpłynęły na znaczne zaognienie i pogłębienie konfliktu, który w formie jawnej czy ukrytej nie przestawał zadrażniać stosunków pomiędzy zaborcą a ofiarą najazdu: reformacja, która dała asumpt do późniejszego zepchnięcia wiernych Kościołowi Katolickiemu Irlandczyków do roli helotów we własnym kraju, oraz zapoczątkowanie przez rząd angielski reformy centralistycznej, polityki wywłaszczeń i kolonizacji. W r. 1594 Irlandją wstrząsa wielkie powstanie pod wodzą Hugona 0’Donnella i Hugona 0’Niella. Zaznaczone na początku szere

Encyklopedja nauk politycznych.

757

giem zwycięstw, powstanie załamuje się w bitwie pod Kinsale. Następne powstanie, które wybuchło w r. 1641, miało charakter przewlekły i zostało zdławione dopiero w wyniku krwawej ekspedycji irlandzkiej Cromwella, pod którego rządami powstał smutnej pamięci Act of Settle-m e n t. Polityka zupełnego uciemiężenia, skierowana zarówno przeciwko wolności sumienia, jak i prawom materjalnym ludności katolicko-irlandzkiej, staje się odtąd przewodnią ideą supremacji angielskiej. Nadzieje na zmianę nieznośnego stanu rzeczy zaświtały ze wstąpieniem na tron Jakóba II. Wynik bitwy przy rzece Boyne w r. 1690, zwycięstwo Wilhelma III nad Jakóbem, bohaterska obrona Limericku przez Sars-fielda, kapitulacja tego ostatniego oraz niedochowanie jej warunków przez parlamenty angielski i t. zw. irlandzki — zadały tym nadziejom śmiertelny cios. Dalsza historja Irlandji jest ściśle związana z t. zw. „prawami karnemi", zmierzającemi do zupełnego wyzucia ludności katolickiej z praw cywilnych, politycznych, wyznaniowych, samorządowych i zawodowych. Pewne odprężenie w tej polityce daje się zauważyć ku końcowi w. XVIII. Tymczasem jednak zarzewie nowego powstania, wznieconego pod wodzą Wolfe Tone’a w r. 1798, wpływa na rozwój wypadków w innym kierunku. W r. 1800 zostaje uchwalony t. zw. Act

0    f Union, mocą którego odrębny a liczący sobie około 500 lat istnienia parlament irlandzki kończy swój żywot pod znakiem korupcji, nepotyzmu i zupełnej rozbieżności z interesami rzekomo reprezentowanego przez siebie narodu i zostaje wcielony do parlamentu angielskiego. Fikcja odrębności irlandzkiej upada, a na jej gruzach powstaje Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanji

1    Irlandji.

3. Reformy XIX wieku. Tymczasem pod groźbą ustawicznego wrzenia w Dublinie z jednej strony i pod wpływem agitacji patrjotów irlandzkich z Grattanem na czele z drugiej — w umysłach parlamentarzystów angielskich zaczyna kształtować się projekt udzielenia katolikom irlandzkim pewnych ulg. Ruch w tym kierunku zostaje uwieńczony powodzeniem dzięki energji, wymowie i genjuszowi organizacyjnemu przywódcy irlandzkiego, Daniela 0’Con-nella. Jakkolwiek z dwudziestoletniem opóźnieniem, bill o emancypacji katolickiej staje się prawem w r. 1829. Wkrótce po

49