Magazyn6w401

770

ISLANDJA — ISTRJA I TRIEST

polarnemi. Opady, obfite na południo-zacho-dzie (ok. ioo cm rocznie), maleją ku północnemu wschodowi. Dzięki łagodności klimatu możliwa jest jeszcze w I. uprawa roli, dla którego to celu nadaje się około ^x/₇ powierzchni wyspy. Uprawia się głównie ziemniaki i jęczmień, ponadto zbiera się wiele siana. Istnienie dobrych pastwisk pozwoliło też na rozwój hodowli, głównie bydła rogatego, owiec i koni. Niemniejszą rolę od rolnictwa w życiu gospodarczem I. odgrywa rybołówstwo, mające doskonałe warunki rozwoju, okoliczne wody bowiem są jednym z najbardziej rybnych obszarów świata. Łowi się głównie dorsze oraz śledzie, Ludność 1., w r. 1930 licząca 108 861 mieszk., skupia się prawie wyłącznie na wybrzeżu południowo-zachodniem, gdzie leży też stolica i zarazem największe miasto i główny port wyspy, Reykjawik (3* 689 mieszk.). Ludność I. trudni się głównie rolnictwem i hodowlą (39%) oraz rybołówstwem (23%); w przemyśle i rzemiośle pracuje 15% ogółu, w handlu i komunikacji 16%. Islandczycy z wyznania są luteranami. Oświata stoi wysoko. Analfabetów niema. Szkolnictwo jest obowiązkowe, oparte na wzorach duńskich. W Reykjawik znajduje się uniwersytet (niepełny). Przemysł w I. jest bardzo słabo rozwinięty i ogranicza się prawie wyłącznie do przetwórstwa rybnego (solenie, wędzenie i suszenie ryb, wyrób tranu). Kolei na I. niema zupełnie, drogi prowadzą tylko wzdłuż wybrzeży (przez wnętrze wyspy biegną tylko ścieżki).

Handel zagraniczny I. charakteryzuje się stałą przewagą przywozu (48 480 tys. koron w r. 1934), obejmującego głównie zboże, mąkę i artykuły przemysłowe, nad wywozem (44760000 koron), w którym czołowe pozycje zajmują artykuły rybne (suszone śledzie, dorsze, tran) i hodowlane (masło, baranina, wełna). Stosunki handlowe I. utrzymuje głównie z W. Brytanją, Danją i Stanami 2jednoczonemi.

Walenty Winid.

Istrja i Triest.

I. jako kraj koronny austrjacki obejmowała półwysep tej nazwy oraz wyspę Krk=VegIia i szereg innych przybrzeżnych (Lussin i in.), mierząc 4957 km^a. Obszar Triestu wynosił zaś 954 km^a. Mieszkało tu według statystyki austrjackiej z r. 1910: w I. 147 tys. Włochów, oraz 223 tys. Jugosłowian (55 tys. Słoweńców i 168 tys. Chorwatów), na obszarze zaś Triestu 119 tys. Włochów (głównie w samym T.) i 57 tys. Jugosłowian. Obie strony, Jugosłowianie i Włosi, twierdziły, że statystyki austrjac-kie są stronnicze na korzyść drugiej strony. Obszar I. i T. był za czasów austrjackich areną bezustannych walk narodowościowych. Rząd wiedeński popierał na przemian to jedną stronę to drugą, przeważnie jednak podtrzymując dawne przywileje tnuni-cypjów włoskich, dające Włochom bezwzględną przewagę gospodarczą w miastach, zwłaszcza zaś w T. To ostatnie miasto było jednem z dwu sztandarowych haseł irredenty włoskiej („Trentino e Trie-ste“). Włochy próbowały je uzyskać parokrotnie, narazie formułując wobec Austrji w r. 1915 żądanie przekształcenia T. z powiększonym znacznie okręgiem w wolne miasto, którego obszar miałby przytykać do nowej granicy włoskiej, przesuniętej aż po Nabresinę (słoweń. Nabreźina). Po rozbiciu się rokowań austro-włoskich Włochy zapewniły sobie w traktacie londyńskim z 26. IV. 1915 r. całą I. (bez Krku) i T., wraz z płd.-zach. skrawkiem Krainy. Obszar ten cały Włosi okupowali wojskowo pod koniec 1918 r. i wszelkie zabiegi Jugosłowian, żądających I. i T. dla swego państwa, pozostały daremne. Wilson projektował w 1919 r. podział I. między Włochy a Jugosławję, ale rząd rzymski uparcie stał na stanowisku traktatu londyńskiego i Jugosławja wkońcu, aby uzyskać rezygnację Włoch, z przyznanych im w Londynie praw do Dalmacji, musiała zrzec się prawa do I. z owym płd.-zach. skrawkiem Krainy, bez wyspy Krk i bez małego skrawka na płd. wsch. (Kastaw, włos. Castua). Stało się to w traktacie rapallskim z 12. XI. 1920 r. Triest oczywiście przypadł bez zastrzeżeń Włochom. Ów jugosłowiański płd.-wsch. skrawek I. został nieco powiększony w układzie rzymskim z 27. I. 1924 r., mocą którego Włochy otrzymały Fiume. Sytuacja ludności słowiańskiej w I. i T. była po przewrocie dosyć ciężka, gdyż rząd włoski odebrał jej szereg zdobyczy wywa¹ ■ czonych za Austrji. Obecnie ma ona ulec polepszeniu w wyniku zbliżenia włosko-jugosłowiańskiego z r. 1937. Administracyjnie I. tworzy dziś, bez płn.-wsch. części, prowincję Poli, 3 073 km^a, owa część płn.-wsch. z Fiume i płd. częścią owego skrawka Krainy zajętego przez Włochy tworzy pro-