Magazyn68101

477

KUPIEC

tychczasowemi systemami prawa handlowego. Nie czynności handlowe, wyliczone w samej ustawie (system K. H. francuskiego, który obowiązywał do i lipca 1934 r. w b. Królestwie Kongresowem, oraz system K. H. austrjackiego), tworzą kupca, lecz działalność kupca stanowi o tern, czy dana czynność otrzymuje przymiot handlowej i podlega przepisom prawa handlowego (księga II K. H.).

2. Pojęcie kupca. Według art. 2 K. H. „Kupcem jest, kto we własnem imieniu prowadzi przedsiębiorstwo zarobkowe". Dla zrozumienia tej definicji potrzeba przede-wszystkiem wyjaśnienia jej najważniejszego składnika, t. j. pojęcia „przedsiębiorstwa". Wyrazu tego używa K. H. w dwojakiem znaczeniu; raz (art. 39 i nast. K. H.) oznacza on pewną zorganizowaną całość (to co Sąd Najwyższy w orzeczeniu III Izby, Rw. ¹799/3U ^z dn. 27 stycznia 1932 r. określił jako „zespół urządzeń technicznych i przedmiotów majątkowych, połączonych z pracą ludzką celem osiągnięcia zysków"), to znów — co zachodzi w omawianym przypadku — przedsiębiorstwo oznacza wykonywanie działalności, lub procederu zarobkowego; moż-naby przedsiębiorstwo w pierwszem znaczeniu nazywać „przedsiębiorstwem w znaczeniu przedmiotowem", w przeciwieństwie do „przedsiębiorstwa w znaczeniu podmioto-wem".

Przedsiębiorstwo w znaczeniu podmioto-wem — oznacza działalność kupca o charakterze zarobkowym, t. j. mającą na celu osiągnięcie zysku (choćby w rzeczywistości zysku nie było). Zysk, który ma być celem działalności zarobkowej kupca, nie koniecznie ma iść na korzyść samego kupca, do pomyślenia bowiem jest dokonywanie takiej działalności zarobkowej, z której korzystać ma jakaś instytucja o celach ideowych (np. Związek Inwalidów, Liga Kolonjalna i t. p.). Nie każda poszczególna czynność musi mieć za cel zysk; chodzi o działalność, jako o pewną całość, mającą ten cel. Nie będzie przedsiębiorstwem zarobkowem taka działalność, której ostatecznym celem jest tylko pokrycie własnych kosztów, lub dobroczynność. Za zysk uważać należy taką korzyść materjalną, która podlega prawu ryzyka; moment ryzyka jest istotny dla każdej działalności zarobkowej, czyli „przedsiębiorstwa zarobkowego".

Od zasady, iż celem prowadzenia „przedsiębiorstwa zarobkowego" (czyli działalności zarobkowej) kupca jest zysk, zachodzą odchylenia, gdy chodzi o spółkę akcyjną, gdyż cele tej spółki są obojętne, byleby były dozwolone ustawą, oraz spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, która może być zawierana, według prawa polskiego, w celach wogóle gospodarczych (więc nie koniecznie zarobkowych). Celu zysku nie mają spółdzielnie, które jednak z mocy wyraźnego przepisu prawa (art. 4 ustawy o spółdzielniach! są uznane za kupców, jako też towarzystwa wzajemnych ubezpieczeń (art. 28 rozporządzenia o kontroli ubezpieczeń z 1928 r.); komunalne Kasy Oszczędności są kupcami przy wykonywaniu czynności bankowych i podlegają zgłoszeniu celem wpisania do rejestru handlowego (art. 6 rozporządzenia o Kom. Kasach Oszczędn. z dn. 24 października 1934 r., Dz. U. R. P. Nr. 95, poz. 860).

Działalność zarobkowa, czyli „przedsiębiorstwo zarobkowe", obejmuje stałą działalność, zasadzającą się na wykonywaniu szeregu skoordynowanych czynności, ujawniających się nazewnątrz (czynności prowadzi się przez biuro, zakład handlowy, „kantor" i t. p.).

Kodeks wymaga, aby kupiec prowadził przedsiębiorstwo we własnem imieniu, odmawia zatem przymiotu kupca tym, którzy prowadzą przedsiębiorstwo zarobkowe w cu-dzem imieniu, jak np. dyrektor spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, lub akcyjnej. Prowadzenie we własnem imieniu zachodzi wówczas, gdy przez czynności prawne staje się kupiec bezpośrednio zobowiązanym, bądź też uprawnionym. Tak więc, nie będzie kupcem pełnomocnik, lub prokurent, ani t. zw. cichy spólnik, lub zastępca ustawowy, albo zarządca upadłości (syndyk), będzie zaś nim ten, na czyją korzyść i na czyje zlecenie tamci działają, choćby zlecający był niezdolny (np. niepełnoletni). Z tego wynika, że ustawa uważa za kupców spólników spółki jawnej i spól-ników odpowiedzialnych nieugraniczenie w spółce komandytowej (komplementarju-szów), choć nie można ich uważać za kupców rejestrowych, odmawia zaś przymiotu kupca spólnikom spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, lub akcjonarjuszom, choćby byli właścicielami wszystkich udziałów, cz>