Magazyn65301

649

LUDNOŚĆ

W ciągu ostatnich kilku lat jeszcze w 3-ch miastach liczba ludności przekroczyła miljon, tak iż liczba miast ostatniej kategorji wynosi obecnie 15.

Olbrzymi rozwój miast największych rozsadza ich granice administracyjne najszerzej zakreślone. Miasta takie jak Londyn, lub Paryż otoczone są pasem przedmieść, stanowiących formalnie oddzielne miasta, lub gminy, faktycznie zaś łączących się bezpośrednio z miastem centralnem. W ostatnich latach rozwój liczby mieszkańców tych przedmieść był znacznie szybszy od rozwoju miast w węższem znaczeniu, których liczba ludności zaczęła się nawet zmniejszać.

Rozwój liczby mieszkańców najważniejszych miast Europy ilustruje tabl. 32. Zestawione są w niej liczby, dotyczące 15 miast, mających obecnie ponad miljon mieszkańców, oraz 16 największych miast z czasów średniowiecza i początków czasów nowszych ; porównanie obecnej liczby mieszkańców tych miast wykazuje nierównomierności ich rozwoju, wywołane zmiennemi warunkami gospodarczymi i politycznemi. Dla Londynu, Paryża i Berlina liczby w wierszu „A" dotyczą każdorazowych granic administracyjnych, w wierszu ,,B" — „większych miast", t. zn. łącznie z przedmieściami.

albo liczb opartych na tradycji i nieraz bardzo przesadzonych. Rozwój ludności tych miast był bardzo nieregularny: wojny i epi-demje dziesiątkowały ludność bardzo często, tak, iż nierzadkie są wypadki spadku ludności wielkich nawet miast do połowy, w bardzo krótkich odstępach czasu.

Ponowny rozkwit miast rozpoczął się najpierw we Włoszech. Najwcześniejsze dane dotyczą Palerma, które w XI stuleciu miało rzekomo ¹j* miljona mieszkańców i było prawdopodobnie największem miastem Europy zachodniej; później ludność Palerma systematycznie zmniejszała się i w XIII stuleciu pierwsze miejsce zajął Paryż, liczący wówczas około 240 tys. mieszkańców.

Poza Paryżem długo jednak pierwsze miejsca pod względem liczby ludności zajmowały miasta włoskie: do XVI stulecia Wenecja, Palermo, Genua, Florencja, Werona, Rzym, Medjolan były znacznie większe od miast niemieckich i holenderskich. W XIV i XV stuleciach ludność największych miast niemieckich (Hamburg, Wrocław, Lubeka, Norymberga) nie przekraczała 20—25 tys. mieszkańców; Drezno, Zu-rich, Frankfurt n/M., Bazylea nie przekraczały kilkunastu tysięcy. Dopiero w XV stuleciu dorównały miastom włoskim Ant-werpja, Bruksela (ponad 50 tys. mieszkańców). W XVI stuleciu nastąpił gwałtowny rozwój miast hiszpańskich: Madryt liczył podobno 400 tys. mieszkańców, rywalizując z Paryżem i Londynem. Dalsze miejsca zajmowały Neapol i Wenecja, oba zresztą już wyludniające się, podobnie jak większość miast włoskich. Wyjątek pod tym względem stanowiły tylko Rzym i Palermo, które dźwigały się wówczas z długotrwałego upadku. Wzrastała szybko ludność Amsterdamu i prawdopodobnie Konstantynopola (o tym ostatnim brak dokładniejszych danych).

W XVIII stuleciu rozwinął się szereg miast „nowych" dochodząc do poważnej wielkości: Wiedeń, Berlin, Kopenhaga, Warszawa, Moskwa, Petersburg. Od początku XIX stulecia istnieją już mniej lub więcej dokładne dane o ludności wszystkich większych miast europejskich. Rozwój miast w tern stuleciu przybrał niespotykane dotąd rozmiary i zaludnienie poszczególnych miast bardzo szybko przekroczyło wszystkie dotychczasowe granice.

W 1800 roku największem miastem Europy był Londyn, którego liczba mieszkańców przekroczyła w pierwszem dziesięcioleciu XIX wieku miljon, po raz pierwszy zbliżając się do liczby mieszkańców Rzymu za czasów Augusta; Paryż, chociaż wyludniony nieco po rewolucji, oraz Konstantynopol miały znacznie ponad pół miljona mieszkańców każdy, do tej samej liczby zbliżało się zaludnienie Neapolu. Niezmiernie szybki wzrost liczby wielkich miast ilustruje poniższa tablica:

TABL. 31. LICZBA WIELKICH MIAST W EUROPIE, 1800—1930.

Rok	Liczba miast liczących
	100— —249	250 -—499	500- —999	IOOO i więcej	Razem (100 i więcej)
	tysięcy		mieszka		ńców
1800	17	2	3	_	22
1850	33	II	1	2	47
1880	62	20	6	3	91
1900	94	31	13	7	145
1930	167	5°	33	12	262

42

Encyklopedja nauk politycznych.