Magazyn65701

753

LUDNOŚĆ

gdzie powstała w ten sposób liczna ludność żydowska, mówiąca t. zw. językiem spanjol-skim. Przez całe późniejsze średniowiecze trwała też emigracja Żydów z Niemiec, przeważnie do Polski i Czech.

4. Wędrówki w epoce wielkich odkryć, a) Początki kolonizacji Nowego Świata. Wielkie odkrycie geograficzne, rozpoczęte w końcu XV stulecia podróżami Kolumba, Vasco de Gamy i Magellana, wywołują nową erę w rozwoju wędrówek, erę ekspansji ludności europejskiej na inne kontynenty. Początki tej ekspansji były jednakże bardzo skromne. W ciągu trzech stuleci panowania hiszpańskiego w Meksyku liczba immi-grantów do tego kraju nie przekroczyła 300 tysięcy osób; jeżeli szacunki Carr-Saundersa są wiarogodne (por. p. D, I, 3), możemy przyjąć, że około r. 1750 ludność Ameryki południowej i środkowej była nieco mniejsza niż w r. 1650, co oznacza, że immigracja z Europy (praktycznie biorąc — z Hiszpanji i Portugalji), razem z przymusową immigracją murzynów (ob. niżej p. e) nie wystarczała do wypełnienia luki, powstałej przez wymieranie ludności tubylczej.

Dopiero w XVII stuleciu kolonizacja Nowego Świata przez Europejczyków przybiera większe rozmiary; formy tej kolonizacji były jednakże bardzo specjalne tak, iż zostaną one omówione niżej, przy odpowiednich typach wędrówek, charakterystycznych dla tego okresu.

b) Podboje i wędrówki ludów. Charakterystyczny dla wczesnego średniowiecza typ wędrówki-podboju szczepu koczowniczego lub wypartego ze swej siedziby ludu osiadłego zanika w czasach nowszych, przynajmniej w Europie. Poza granicami naszego kontynentu odbywają się jeszcze tego rodzaju wędrówki, wpływ ich na rozmieszczenie ludności w Europie jest jednakże już tylko pośredni i dość ograniczony. Jako przykład można przytoczyć za Kuli-scherem i Gliwicem cykl wędrówek, związanych z ekspansją chińską na Indochiny w wiekach XV i XVI. Powstającą na skutek intensywnej emigracji lukę w Chinach wypełniają Mongołowie z Syberji, naciskając jednocześnie na Mandżurów, którzy w XVII stuleciu podbijają Chiny północne; z drugiej strony, ruchy Mongołów na południe i wschód umożliwiają Rosji penetrację do Syberji (XVI stulecie), osłabiając ją na zachodzie; osłabienie to zkolei ułatwia ekspansję na wschód Polski i Szwecji. Do Polski zaś immigrują Niemcy pod wpływem zniszczeń wojny trzydziestoletniej, rozrzedzając w ten sposób zaludnienie wschodniej części kraju (Brandenburgja) i umożliwiając immigrację z Nadrenji i Flandrji, później zaś — sprzyjając osiedleniu się tu hugonotów francuskich (ob. niżej). Pod koniec XVII stulecia fala ta zmienia kierunek pod wpływem ponownej ekspansji Chin na północny zachód i podboju Mongolji.

W każdym razie w krajach europejskich ruchy migracyjne tracą swój charakter powszechny i obejmują każdorazowo niezbyt wielką część ludności. Jednocześnie zaś rozwijają się w Europie wędrówki innego rodzaju.

c)    Kolonizacja wewnątrz Europy. Odbywała się ona przedewszystkiem na wschodzie, na południowo-wschodnich kresach Polski oraz na południu i na północy Rosji. Na południu kolonizacji tej towarzyszyły zacięte walki z Tatarami, osiadłymi na Krymie; na północy — wypieranie plemion fińskich. Po zahamowaniu ekspansji tureckiej pod Wiedniem rozpoczęła się kolonizacja niemiecka krajów naddunajskich, w pierwszym rzędzie Siedmiogrodu.

d)    Wędrówki na tle religijnem i politycz-nem. Wędrówki te przybrały w wiekach XVI—XVIII ogromne rozmiary. Przybierały one zasadniczo dwie formy: wędrówek całkowicie przymusowych, analogicznych do wysiedleń Żydów w średniowieczu oraz ucieczki przed prześladowaniami.

W pierwszej grupie największe rozmiary i znaczenie miało wygnanie Maurów z Hiszpanji w r. 1609. Liczbę wygnanych szacują na niiljona osób; skutki tego wygnania dla osłabionej przez emigrację do Nowego Świata i ciągłe wojny Hiszpanji były opłakane: w ciągu stulecia nastąpił zupełny upadek potężnego doniedawna państwa.

W drugiej grupie wyróżnia się swemi rozmiarami emigracja hugonotów z Francji po odwołaniu edyktu Nantejskiego (r. 1685); emigracja ta trwała właściwie już od rzezi r. 1572 (noc św. Bartłomieja), ale pod koniec XVII stulecia wzmogła się tak, że w ciągu 15 lat wyemigrowało blisko % miljona osób.

Większe niewątpliwie znaczenie dla hi-storji zaludnienia świata miała skromniejsza rozmiarami emigracja „ojców pielgrzy-