Magazyn6 8901

985

MONTCHRĆTIEN ANTOINE — MORĘ THOMAS

Montchrćtien Antoine.

Antoine de Montchrćtien, sieur de Vatte-ville, urodził się około r. 1576. Dosyć wcześnie dał się poznać jako poeta i dramaturg, jego tragedje zdobyły duże uznanie. Zabiwszy w pojedynku swego przeciwnika, uciekł do Anglji, by uniknąć grożącej mu kary śmierci. W kraju tym został uderzony bardzo pomyślnym jego stanem gospodarczym. Później udał się do Holandji, która wówczas zwracała uwagę cudzoziemców swym rozkwitem ekonomicznym. Powrócił do Francji przy końcu panowania Henryka IV i założył tam fabrykę wyrobów żelaznych. W r. 1615 w wyniku swych studjów, obser-wacyj i podróży ogłosił pracę „Traicte de 1’oeconomie politique“, którą dedykował Ludwikowi XIII i jego matce, Marji de Me-dicis. W traktacie tym, którego tytuł zawierał wyrazy „ekonomja polityczna", po raz pierwszy użyte w literaturze gospodarczej, przedewszystkiem wykazał korzyści i celowość protekcyjnej i autarkicznej polityki merkantylistycznej, oraz zawarł rady i wskazówki, których zastosowanie miało spowodować rozwój ekonomiczny Francji. Traktat ten nie wywarł większego wpływu na współczesnych, oraz na rząd. M., gdy wybuchło powstanie hugonotów w Normandji, wziął w niem udział; został zabity 8. X. 1621 r.

Traktat M. zasługuje na uwagę z kilku względów. Przedewszystkiem zawiera on bogaty materjał dla poznania ówczesnego stanu gospodarczego Francji. Jest to typowa praca o charakterze merkantylistycz-nym, autor przedstawia sposoby osiągnięcia przez państwo rozwoju ekonomicznego, podkreślając, że Francja ma odpowiednie warunki naturalne dla zdobycia silnej pozycji ekonomicznej. M. ocenia równie korzystnie przemysł i handel, jak rolnictwo, rolnictwu nawet przyznaje pewną wyższość nad innemi rodzajami działalności gospodarczej. Podobnie jak cały szereg innych pisarzy merkan-tylistycznych zwraca uwagę na znaczenie kruszców szlachetnych, które „zaspakajają wszystkie potrzeby ludzi". Niemniej jednak twierdzi, że „nie obfitość złota i srebra, ilość pereł i diamentów czyni państwo bo-gatem i potężnym, lecz dostarczenie rzeczy koniecznych dla życia i odpowiednich do ubrania". Pieniądz używany w celu ułatwienia wymiany jest miarą wszystkich rzeczy. Dlatego też M. występuje przeciwko podszacowaniu monet, bo wywołuje to cały szereg szkodliwych skutków. Zwraca uwagę, że „cena nieraz może zmieniać się, a nie próba, zawartość i stop metalu". M. in. zwraca uwagę, że naznaczenie nieodpowiedniej ceny na pieniądz zagraniczny i krajowy powoduje odpływ dobrego pieniądza z państwa. W związku z problemem podszaco-wania pieniądza wyraził szereg uwag na temat organizacji i uproszczenia systemu monetarnego; przedewszystkiem żądał, by pieniądz zagraniczny nie miał prawa obiegu we Francji.

Innym problemom stosunkowo niewiele poświęcił uwagi; o zagadnieniu wartości i ceny wspomniał jedynie okolicznościowo, mianowicie jego zdaniem cena wynika z użyteczności; „wszystkie narzędzia mają swą cenę ze względu na swe użycie, zmniejsza się ona o tyle, o ile od niego odbiegają i są do niego mniej zdatne". M. jako pisarz ekonomiczny zasługuje na uwagę ze względu na przedstawienie merkantylizmu jako systemu polityki ekonomicznej; pod względem teorji ekonomicznej stoi o wiele niżej od wielu mu współczesnych autorów, pozostając całkowicie pod wpływem Bodina.

Traktat M. został wydany powtórnie w Paryżu przez Th. Funck-Brentano w r. 1889 ze wstępem, w którym między innemi podana jest biografja M.

Literatura: DeasaLc P.: Montchrćtien et rśconomic ponnque nationale. Parts 1901. — Laralley P.: L*oeuvre ćconomięue de Antoine d“ Montchrćtien. Całn 1903. — Fine AndrS: Mont-chritien et le nationalisme łconomięue. Paris 1923.

Józef Świdrowski.

Morę Thomas.

M., znany pod humanistycznem zlatyni-zowanem nazwiskiem jako Morus, urodził się w Londynie, jako syn mieszczanina, sędziego trybunału. Młodość spędził w służbie kardynała Mortona, kanclerza i ministra skarbu Henryka VII. Po krótkim pobycie w Oxfordzie, ukończył prawo w szkole prawniczej londyńskiej. Zawsze gorąco od dany wierze, zamyślał wstąpić do zakonu Kartuzów. Zajął się praktyką adwokacką w stolicy, miewał też wykłady prawnicze i z pogranicza teologji, o „Civitas Dei“ Św. Augustyna. Był jednym z pierwszych grecystów w Anglji. Żywa przyjaźń łączyła go z humanistami kontynentu, przedewszystkiem z Erazmem z Rotterdamu, którego bronił przed zarzutami zbyt daleko

Encyklopedia nauk politycznych.