Magazyn6 9601

992

MORZE

dzie deklaracji barcelońskiej z dn. 20. IV. 1921 r. (Dz. U. R. P. 1925, poz. 328) również państwa, nie mające wybrzeża morskiego, mają prawo do posiadania własnej bandery i mogą pod nią uprawiać żeglugę morską.

Poszczególne państwa posiadają ustawy wewnętrzne, ustalające warunki, na których podstawie statek może podnieść banderę tego państwa. Zazwyczaj wymaga się niespornego, wyłącznego lub przeważającego udziału krajowca w własności statku. W Polsce ustawą taką jest, o ile chodzi

0    marynarkę handlową, ustawa z dn. 29. V. 1920 r. o statkach handlowych morskich (Dz. U. R. P. Nr. 47, poz. 285, Dz. U. R. P. Nr. 29, poz. 269 z r. 1928 i Dz. U. R. P. Nr. 32, poz. 334 z r. 1932). Ustawa ta, poza kwestją stosunków własności, wymaganych dla statku polskiego, kwestjami rejestracji

1    t. p., zawiera w art. 5 pięć zasad, zaczerpniętych ze zwyczajowego prawa międzynarodowego publicznego morza, które nie od rzeczy będzie tu powtórzyć: Prócz uprawnień, przewidzianych w innych ustawach, polskim statkom handlowym służy: 1) wyłączne prawo do uprawiania żeglugi nadbrzeżnej (kabotażu) na polskich wodach terytorjal-nych; 2) nietykalność ze strony statków obcych na pełnem morzu, oraz prawa, wypływające z eksterytorjalności na wodach i w portach obcokrajowych w granicach traktatów, konwencyj i zwyczajów międzynarodowych; 3) prawo do korzystania z ochrony polskich władz morskich wojskowych na pełnem morzu oraz polskich urzędów dyplomatycznych i konsularnych zagranicą; 4) w czasie wojny prawa, wypływające z neutralności, w razie ogłoszenia jej przez rząd Rzeczypospolitej; 5) prawo do pomocy ekonomicznej państwa w myśl ustaw, specjalnie w tym celu wydanych. Marynarka wojenna rządzi się własnemi, spe-cjalnemi przepisami.

3. Sprawa utrzymania porządku na pełnem morzu. Wobec istnienia w ten sposób w prawie pojęcia pełnego morza wolnego i krążących po niem zindywidualizowanych pod względem przynależności państwowej statków i okrętów, wynika dalsze pytanie o policji i utrzymaniu porządku na pełnem morzu, oraz o wzajemnych stosunkach statków i okrętów spotykających się na pełnem morzu.

Instytut Prawa Międzynarodowego na sesji w Lozannie w r. 1927 uchwalił następujące 4 rezolucje, określające zasady sytuacji prawnej pełnego morza: 1) Swoboda żeglugi na pełnem morzu, pod wyłączną kontrolą tego państwa, którego banderę podnosi statek, wyjąwszy zobowiązania z umów międzynarodowych. 2) Swoboda połowu ryb na pełnem morzu, pod temi samemi warunkami. 3) Swoboda zakładania kabli podmorskich na pełnem morzu. 4) Swoboda żeglugi powietrznej nad pełnem morzem. A zatem każde państwo sprawuje policję i pilnuje porządku (jurysdykcja własna) na pełnem morzu nad statkami, które podnoszą jego banderę. W prawie polskiem wyrazem tej zasady jest m. in. art. 26 cytowanej ustawy o statkach handlowych morskich, ustanawiający sankcje karne dla statków handlowych polskich, nieokazujących bandery okrętom wojennym polskim. Z powyższemi kwestjami łączy się bardziej szczegółowe pytanie, mianowicie co do kompetencji i forum przy ściganiu przestępstw popełnianych na pełnem morzu, na pokładzie statków handlowych. Uważa się, że kompetentne będą w pierwszej linji, niezależnie od obywatelstwa przestępcy, sądy tego państwa, którego banderę statek podnosi; jednakże kompetencja ta nie jest wyłączna, bo państwo, do którego z tytułu obywatelstwa należy oskarżony, ma także prawo poddać go swym sądom, z chwilą gdy znajdzie się w zakresie ich jurysdykcji, przy zachowaniu kon-sekwencyj innej zasady prawa karnego ne bis in idem. W Polsce przepisy obowiązującego kodeksu karnego są również wyrazem wyżej przedstawionych zasad, i to nawet w szerokim stopniu (por. niżej spory na tle procesu międzynarodowego co do statku „Lotus"). Art. 3 k. k. stanowi: § i - Ustawa karna polska stosuje się do wszystkich osób, które popełniły przestępstwo na obszarze Państwa Polskiego albo na polskim statku wodnym lub powietrznym. Za obszar Państwa uważa się również wody wewnętrzne i przybrzeżne oraz powietrze nad tym obszarem. § 2. Przestępstwo uważa się za popełnione na obszarze Państwa Polskiego, na polskim statku wodnym lub powietrznym, gdy sprawca na nim dopuścił się przestępnego działania lub zaniedbania, albo gdy tam skutek przestępny nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić. Art. 4, § I. Ustawa karna polska stosuje się do obywateli polskich, którzy popełnili przestępstwo zagranicą. Przepisy art. 5, 8, 9, 10 przewidują szereg wypadków, w których cudzoziemiec