Magazyn6801

2

NACJONALIZM

„L’Action Franęaise" w 1908, wraz z Leonem Daudet i Jacąues Bainville’m, twórca i przywódca t. zw. nationalisme integral. Zasada podporządkowywania wszystkiego t. zw. interesowi narodowemu i posługiwaniu się wszelkim gwałtem spotkała się z odporem ze strony Kościoła, a mianowicie w potępieniu wybujałego i wykolejonego nacjonalizmu już w encyklice Piusa XI „Ubi Arcano Dei“ z 23. XII. 1922, w wyraźnym zakazie, zawartym w przemówieniu Ojca Św. w konsystorzu 20. XII. 1926 i w dekrecie Kongregacji św. Officjum z 29. XII. 1926, oraz w breve Ojca św. do kardynała Andrieu z 5. I. 1927. Zresztą również przedstawiciel tradycji królewskiej, hrabia Paryża, od 1935 odciął się od ruchu „Action Franęaise".

Współczesny z francuskim i zarazem rodzimy jest nacjonalizm polski. Zasada polityki narodowej, w przeciwstawieniu do ugodowej wobec państw zaborczych lub międzynarodowej, przyświeca nowemu ruchowi wszechpolskiemu od 1885 i wyraża się w pismach J. L. Popławskiego i już nie bez znajomości ruchu francuskiego od 1900 w „Egoizmie Narodowym" Z. Balickiego z 1902 i w „Myślach nowoczesnego Polaka" R. Dmowskiego również z 1902, oraz na innym torze w Wyspiańskiego „Wyzwoleniu" także z 1902. Ten nacjonalizm polski, uznający naród za najwyższy zespół społeczny, a dążenie narodu do zjednoczenia i do własnego państwa za naczelne wskazanie, nie zaciera jednak praw ani jednostki ani ugrupowań węższych, a przedewszyst-kiem nie wchodzi w sprzeczność z nauką Kościoła.

We Włoszech pobudką, rozbudzającą żywszą politykę narodową, były niepowodzenia polityki kolonjalnej, zaznaczone klęską pod Aduą w Abisynji w 1896. Enrico Corradini zakłada w końcu 1903 dziennik „II Regno" do walki z rozstrojem. Pismo „Marę Nostrum" od 1905 podnosi sprawę irredenty włoskiej w Austrji nad Adrjaty-kiem. Na zjeździe we Florencji 3. XII. 1910 założono Associazione Nazionalista Italiana, a od 1. III. 1911 ukazuje się tygodnik o znacznym wpływie „Idea Nazio-nale", w którym pisze Enrico Corradini, Luigi Federzoni, Francesco Coppola, L. Forges Davanzati, M Maraviglia, Rocco. Hasła tego ruchu są następujące: przywrócić poczucie Rzymu i imperjum, otrząsnąć się z wpływów obcych tj. głównie trójprzy-mierza z Niemcami 1 Austro-Węgrami, wskrzesić siłę państwa wobec stronnictw, ustalić powagę monarchji i Kościoła, powiększyć siłę zbrojną, zdobyć kolonje, zwalczać demokrację parlamentarną masońską i socjalizm, oprzeć się o solidarność warstw społecznych. Zjazd w Rzymie w 1912 odbył się pod znakiem walki z demokracją światową i masonerją, a w 1913 rozpisano ankietę antymasońską, jednocześnie zaś Musso-hni, jeszcze jako socjalista, występuje przeciw inasonerji. Również w 1913 Federzoni uzyskuje w Rzymie jako nacjonalista mandat do izby deputowanych, nadto zaś Fos-cari w Wenecji. Zjazd nacjonalistów w Me-djolanie w 1924 odbywa się pod hasłem walki z liberalizmem politycznym i gospodarczym. Po wybuchu wojny światowej „Idea Nazionale" od października 1914 zamienia się na dziennik i głosi konieczność wkroczenia Włoch w wojnę. Mussolini jako wódz faszyzmu tuż przed pochodem na Rzym, 20. IX. 1922, oświadcza: „nacjonaliści różnią się od nas w różnych sprawach, ale zawsze byli z nami razem w działaniu czyn-nem". Już w marcu 1923, niespełna pół roku po dojściu do władzy faszyzmu, nastąpiło połączenie się z nim ruchu nacjonalistów, który niemało przyczynił się do wytworzenia zasobu pojęć, przyjętych przez faszyzm. Od początku 1926 dziennik „Idea Nazionale" zlał się z rzymską „Tribuna".

Gdy więc przed wielką wojną nacjonalizm przybiera wyraźne oblicze we Francji, w Polsce i we Włoszech, kierunki częściowo pokrewne zaznaczają się i w innych krajach, a więc w Anglji jako imperjalizm Joe Chamberlaina około 1895, a w tym samym czasie w Niemczech za Wilhelma II jako pangermanizm i dążenie do t. zw. Welt-maclit.

Nie była pozbawiona prądów, mających w sobie pierwiastki nacjonalizmu, również i Rosja przedwojenna. W ciągu w. XIX, obok panslawizmu, jednoznacznego z pan-rusycyzmem, poglądy Katkowa („Rosji — mówił on — potrzebna jest jedność państwa i silna narodowość rosyjska; stwórzmy taką narodowość na podstawie mowy wspólnej wszystkim mieszkańcom, wspólnej wiary, oraz gminy słowiańskiej; wszystko, co nam będzie stało na drodze, obalimy") doszły w okresie jego działalności 1860—87 do ujęcia, w którem są zarodki nacjona-