Magazyn6301

97

NOWA ZELANDJA —- NOWAK JULJAN IGNACY

obszarach pszenicę i owies oraz nieznaczne ilości ziemniaków. Z pośród kopalin N. Z. posiada węgiel (w niezbyt dobrym gatunku), poza tem złoto i srebro.

W związku z taką strukturą gospodarczą N. Z. eksportuje głównie produkty rolnicze i hodowlane: wełnę (w 1934 za 12,5 rniln. £), mięso mrożone (za 11,9 miln. £), masło (za 10 miln. £) i sery (za 4,7 miln. £). W przywozie główną pozycję stanowią samochody, materjały wełniane i bawełniane, oleje i maszyny. W obrocie handlowym z N. Z. uczestniczy przedewszystkiem Anglja, Austra-lja, Kanada i St. Zjedn. Ameryki. Uwarunkowane to jest specjalną taryfą celną. Mianowicie taryfa celna przywozowa posiada dwie rubryki, z których pierwsza stosuje się do towarów sprowadzanych z posiadłości imperjum Brytyjskiego, druga zaś — ⁰ 33.3 do 100<fo wyższa —- do towarów, pochodzących z państw obcych. Około 72% eksportu N. Z. zabiera Anglja. Pod względem politycznym N. Z. od 1840 stanowiła kolonję angielską, zarządzaną przez gubernatora. W 1867 ustanowiony został rząd, złożony z ministrów powoływanych przez parlament, a stanowisko gubernatora stało się czysto reprezentacyjne. Parlament w N. Z. składa się z Izby Reprezentantów (House of Representatives) 1 Rady Ustawodawczej (Legislative Council). W skład parlamentu od 1867 wchodzi 4 posłów Maorów. Aktem z 26. IX. 1907 N. Z. przemianowana została z kolonji na dominjum (Dominion of New Zealand). Ostatnie zmiany w statucie N. Z. (i w statutach innych dominjonów ang.) wprowadził Imperial Statut of Wcstminster z grudnia 1931, uchwalony uprzednio przez parlament nowozelandzki w lipcu 1931. Zgodnie z tym statutem Rada Ustawodawcza składa się obecnie z 28 członków mianowanych na 7 lat (uprzednio było 41 członków), Izba Reprezentantów zaś składa się z 80 posłów (w tem 4 Maorów), wybieranych na 4 lata (uprzednio na 3 lata). Bierne i czynne prawo wyborcze posiada każdy Europejczyk pełnoletni bez różnicy płci, przebywający w N. Z. przynajmniej 1 rok i 3 miesiące. Kobiety czynne prawo wyborcze w N. Z. uzyskały już w 1893, bierne prawo wyborcze zaś w 1919. Pod względem administracyjnym N. Z. dzieli się na 9 dystryktów: Auckland. Tanaraki, Hawke’s Bay, Wellington, Marlborough. Nelson, Westland, Canterbury i Otago. Stolicą kraju jest Wellington (148 tys. mieszk.), największem zaś miastem — Auckland (223,2 tys. mieszk.); oba wymienione miasta znajdują się na Wyspie Północnej. Na Wyspie Południowej największem miastem jest Christchurch (132,2 tys. mieszk.). Z N. Z. administracyjnie związane są t. zw. depen-dencje: wyspy Cook’a, Takelau, Kermadec, wreszcie wybrzeże Antarktydy, t. zw. Ross Dependency. Od 1922 w formie mandatu należy do N. Z. dawna kolonja niemiecka: wyspy Zachodnie Samoa (Western Samoa, 2900 km², 53427 mieszk. w 1935).

Literatom: Boiitho Jf..* The New Zmlanden. London 1928 — Buchanan R. O.: Pastora* Indus* ies of New Zealand London 1935. — Farning L. S.: New Zealand To-Day. Wellington 1925.— Orogory J. W.: Auatralaeia, Vol. I: Australia and New Zealand. London 1907. — Gumplotrłe* Wł.i Au-Mtralja i Oceanja. Wielka Geograf ja Powszechna. Warszawa 1935. — stasmt Kurt: Australien wid Neuseeland, geo-graphisch und wirtschafllich. Golha 1924.— Roberto E.: New Zealand. London 1936. — Rynki Zbytu. Wyd. Państwowego Instytutu Eksportowego. Warszawa 1929. — The Local Auto-rities Handbook of New Zealand 1936-37. Wellington 1938.

K. Chmielewski.

Nowak Juljan Ignacy.

N. uczony i polityk polski, urodził się 1865 w Okocimie w Małopolsce. Nauki średnie pobierał w Bochni i Krakowie, medycynę ukończył na uniwersytecie krakowskim, poczem odbywał studja uzupełniające w Instytucie Pasteura w Paryżu. W 1896 habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim jako docent anatomji patologicznej i bakterjologji, w 1899 został profesorem nadzwyczajnym, w 1906 profesorem zwyczajnym tego przedmiotu. W roku akademickim 1921—1922 był rektorem uniwersytetu. Działalność publiczną rozpoczął w krakowskiej radzie miejskiej, do której wszedł w 1905 z listy konserwatystów t. zw. listy „Czasu". Pracował również na terenie Krakowskiego Towarzystwa Rolniczego. W 1914 podczas ewakuacji Krakowa wokre-się zbliżania się wojsk rosyjskich N. objął zarząd miasta w charakterze komisarza. Po powrocie do Krakowa prezydenta miasta dr. Leo N. został wiceprezydentem i pełnił te obowiązki do lata 1916, kiedy objął stanowisko kierownika sekcji rolniczej „Urzędu odbudowy Galicji zniszczonej wojną", zarazem sprawował prezesurę galicyjskiego urzędu żywnościowego. Oba te stanowiska zajmował do końca 1918. 31. VII. 1922 został mianowany prezesem ministrów. Za

Bncyklopedja nauk politycznych.