Magazyn68701

283

KOMUNIKACJA

nie pilną, gdy nowa granica przetnie miejscowości lub obszary połączone rurami lub przewodami wysokiego napięcia: wystarczy wskazać na szczegółowe postanowienia zawarte w art. 336—369 konwencji górnośląskiej z 15 maja 1922 r. w sprawie sieci wodociągowej i zaopatrywania w wodę oraz postanowienia art. 370—379, dotyczące przesyłania energji elektrycznej przez granicę. Na II konferencji ogólnej komunikacji i tranzytu w Genewie podpisano konwencję o przesyłaniu tranzytem energji elektrycznej (9 grudnia 1923 r.). Zachodzi to wtedy, gdy energja elektryczna jest przesyłana specjalnemi przewodami, poprzez te-rytorjum państwa, w którem nie jest ani wytworzona, ani przekształcona, ani zużywana choćby częściowo. Układające się państwa zobowiązały się rozważyć na życzenie zawarcie odpowiedniego porozumienia (jest to więc mniej, niż pactum de con-łrahendo). Linje, urządzenia i samo przesyłanie energji podlega w każdym kraju jego prawom i władzom; sam tranzyt nie będzie podstawą do nakładania jakichkolwiek opłat ani należności. Konwencja ta nie ma, jak dotąd, większego praktycznego znaczenia.

X. Komunikacje graniczne.

O komunikacjach granicznych można mówić osobno, jako o komunikacjach międzynarodowych tylko ze względu na zagadnienie granicy 1 t. zw. małego ruchu granicznego. Z pierwszem spotykaliśmy się w każdym dziale k. p. m., tu więc należy jedynie wspomnieć pokrótce o drogach, stanowią-cych granice; mogą to być tylko drogi kołowe. Zgodnie z ogólnemi zasadami prawa międzynarodowego, władza każdego z obu państw rozciąga się do linji, biegnącej środkiem drogi; znaki graniczne są umieszczone po obu jej bokach w jednakowej odległości od linji granicznej. Ludzie, pojazdy i zwierzęta, choć poruszają się bez różnicy po terytorjum obu państw, podlegają prawu i władzom tego państwa, z którego wkraczają na drogę. Wiadukty nad takiemi drogami, również mosty na rowach, kanałach i rzekach granicznych, należą po połowie do każdego z państw, wyjąwszy wypadki, gdy umowa stanowi inaczej: np. art. 66 traktatu wersalskiego stanowi, że mosty na Renie między Francją a Niemcami, kolejowe i inne, są całe własnością państwa francuskiego, które ma także je utrzymywać; jest to jednak nie stosunek zwierzchnictwa terytorjalnego, lecz własności. Budowa i utrzymanie takich dróg i mostów musi być przedmiotem umów zainteresowanych państw — to są zagadnienia stosunków sąsiedzkich raczej, niż k. p. m.

Mały ruch graniczny należy także do tej kategorji. Granica przecina okolice związane gospodarczo, nieraz dzieli gminy, miasta i wsie, nawet gospodarstwa prywatne. Mieszkańcom należy ułatwić codzienną komunikację przez granice tam i z powrotem, dlatego też osobom, zamieszkałym w t. zw. pasie granicznym, przyznaje się ułatwienia specjalne osobiste i rzeczowe (przepustki zamiast paszportów, przekraczanie granicy poza normalnemi punktami kontroli paszportowej i celnej, często w dowolnych miejscach, przegon bydła, przewóz narzędzi pracy np. rolniczych i rybackich, drzewa, zboża i t. p.). Ułatwienia te mogą obejmować przejazdy lekarzy i położnych, straży ogniowych, a nawet miejscową komunikację telefoniczną poprzez granicę. Szerokość pasa granicznego ustanawiają władze każdego państwa, jednak nie bez porozumienia z sąsiedniem. Wogóle mały ruch graniczny jest przedewszystkiem zagadnieniem administracji i policji granic. Państwa zawierają liczne umowy w tym przedmiocie; np. Polska zawarła wiele umów z Czechosłowacją (z 30 maja 1925 r. w sprawie ruchu letniskowego z 24 września 1931 r.), z Niemcami (z pośród licznych umów najważniejsze umowy z dn. 30 grudnia 1924 r. i 22 grudnia 1931 r.), z Rosją, Rumunją, nawet z Litwą (układ królewiecki z 7 listopada 1928 r.). Bodaj najdokładniej (co się tłumaczy specjalnym charakterem umowy), reguluje te sprawy konwencja górnośląska z 15 maja 1922 r. w art. 238—305 (specjalny pas pograniczny; karty cyrkulacyjne).

XI. Komunikacje turystyczne.

Komunikacje turystyczne nie są, jak i graniczne, odrębnym rodzajem komuni-kacyj, ani ze względu na drogi, ani na środki lokomocji. Ściąganie ruchu turystycznego leży w interesie państwa, to też cała polityka w tej dziedzinie należy do jego spraw wewnętrznych. Do zarządzeń, mających bezpośrednie znaczenie dla innych państw, należą ułatwienia paszportowe i zniżki cen środków komunikacji, jedne i drugie nie należące ściśle, jak wiemy, do

19*