Magazyn69001

286

KOMUNIKACJA

nie wyrzekły się w niej swobody ustanawiania taryf przewozowych, które mogą być różne dla tranzytu z jednej, dla wwozu i wywozu z drugiej strony, byle były słuszne (umiarkowane). Podpisanie konwencji nie wyklucza zresztą zawierania ściślejszych porozumień, byle nie sprzecznych z jej postanowieniami, ani przyznawania dalej idących ułatwień, byle z zachowaniem zasady równości układających się państw.

3. Tranzyt specjalny. Tranzyt specjalny, graniczny, sąsiedzki czy uprzywilejowany, przybiera różne formy. Akt końcowy kongresu wiedeńskiego z 9 czerwca 1815 r. przyznał wolny tranzyt z Genewy do reszty Szwajcarji przez terytorjum francuskie (art. 19) i sardyńskie (art. 80). W okolicach Szafuzy jest zapewniony tranzyt kolejowy ze Szwajcarji do Szwajcarji przez terytorjum niemieckie i z Niemiec do Niemiec przez terytorjum szwajcarskie. Między Turynem a Ventimiglią istnieje tranzyt kolejowy przez terytorjum francuskie, między Gratzem a Celowcem (Klagenfurt) przez jugosłowiańskie, między Bają na Węgrzech a Szegedem — również przez jugosłowiańskie, z Lipawy do Rygi — przez litewskie, ze Stambułu do Adrjanopola — przez greckie, i art. 107 traktatu lozańskiego mówi specjalnie o tym tranzycie przez Kouleli-Burgas, jak art. 302 i 303 traktatu w Tria-non organizują tranzyt kolejowy czesko-słowacki i rumuński przez Węgry. Linja kolejowa z Satu Marę w Rumunji do Sig-hetul Marmatiei przechodzi przez terytorjum czeskosłowackie, a dalej do Czernio-wiec — przez terytorjum czeskosłowackie i polskie (Woronienka—Sniatyń—Załucze): normuje to konwencja polsko-rumuńska z 9 listopada 1929 r. i układ dodatkowy z 18 marca 1930 r. Podobnie komunikacja kolejowa polska z Zaleszczykami oraz z Rutami odbywa się tranzytem przez Rumunję na podstawie dwu konwencyj z 30 października 1929 r. Przykładów takich jest więcej, także poza Europą. W okresie rządów Komisji Plebiscytowej na Górnym Śląsku, tranzyt kolejowy i inny z Krakowa do Poznania odbywał się przez terytorjum plebiscytowe na podstawie umowy między Polską a Międzysojuszniczą Komisją Rządzącą (Opole, 31 października 1920 r.); po podziale Górnego Śląska linja kolejowa Katowice-—Poznań została przecięta zatoką niemiecką w okolicy Kluczborka; komunikacja tranzytem z Polski do Polski odbywała się na mocy układu wrocławskiego z 24 czerwca 1922 r. (przedłużonego w r. 1923; pomijamy układy dodatkowe i czysto kolejowe). Tranzyt ten stracił znaczenie przez wybudowanie linji przez Wieluń (podobnie, jak wcześniej już stracił znaczenie tranzyt polski przez węzeł bytomski). Liczne wypadki tranzytu w obrębie polskiej i niemieckiej części Górnego Śląska regulowały szczegółowe postanowienia o tranzycie uprzywilejowanym, zawarte w konwencji górnośląskiej z r. 1922 (art. 468—-498).

4. Konwencja tranzytowa polsko-niemiecka. Polsko-niemiecka konwencja tranzytowa paryska z 21 kwietnia 1921 r. stanowi jedyny w prawie międzynarodowem akt, zarówno pod względem zakresu objętych stosunków, jak przyznanych ułatwień i dokładności postanowień technicznych. Zawarta została w wykonaniu art. 89 i 98 traktatu wersalskiego i stosownie do art. 33 konwencji polsko-gdańskiej z 9 listopada 1920 r., między Polską i W. Miastem z jednej, a Niemcami z drugiej strony, bez oznaczenia terminu; tylko postanowienia wykonawcze mogą być za zgodą obu Stron zmienione w każdej chwili, a możliwe spory rozstrzygać ma specjalny sąd rozjemczy. Konwencję poprzedziło pięć kolejnych układów tymczasowych (począwszy od paryskiego z 9 stycznia 1920 r.), przeważnie nawet oficjalnie nie ogłoszonych. Tranzyt ten odbywa się poprzez terytorjum odzyskane przez Polskę na mocy traktatu wersalskiego, a tylko wyjątkowo, gdyby to było niemożliwe, przez terytorjum b. Królestwa Kongresowego; (konwencja nie odnosi się więc do Śląska); dalej, przez obszar W. Miasta; wreszcie przez terytorjum niemieckie prawego brzegu Wisły (tranzyt między Polską a Gdańskiem, oddawna całkowicie poniechany). Tranzyt dzieli się na zwykły, który jednak korzysta z daleko idących ułatwień, i uprzywilejowany, a obejmuje zakres szerszy, niż oznaczony w art. 89 traktatu wersalskiego, bo także samochody 1 motocykle, a ruch pieszych i cyklistów miał być później dodatkowo uregulowany (art. 10). Polska nie może zabronić tranzytu osobom ani towarom, którym dostęp na jej terytorjum jest zakazany; drogi, służące tranzytowi, winna utrzymywać w dobrym stanie. Tranzyt pocztowy obejmuje wyjątkowo ambulanse i furgony niemieckie, a tranzyt wodny — holowniki. Nadto z tranzytu korzystają Niemcy dla przewozu wojska, broni, amu-