Historia Polski7

Z bronią w ręku o niepodległość

Polacy nie wyrzekli się myśli o pełnej niepodległości. Już w roku 1830, na fali ogólnoeuropejskiego sprzeciwu wobec decyzji Kongresu Wiedeńskiego, doszło w Królestwie do wybuchu zbrojnego powstania (Powstanie Listopadowe - 29 XI 1830), detronizacji cara i powołania Rządu Narodowego. Mimo początkowych sukcesów, zakończyło się ono porażką. Królestwo Polskie stało się integralną częścią Cesarstwa Rosyjskiego, a gospodarcze i polityczne osiągnięcia okresu 1815-1830 zostały zaprzepaszczone. Zlikwidowano Sejm.

Artur Grottger, Pożegnamie powstańca

Kolejne powstania przynosiły kolejne klęski. Tak było w 1846 roku w Krakowie, gdzie władze stłumiły powstanie m.in. przy pomocy polskich chłopów (rabacja), a Rzeczpospolitą Krakowską wcieliły do Austrii. Podobnie w 1848 roku porażką zakończyło się powstanie wielkopolskie. W czasie Wiosny Ludów Polacy obecni byli wszędzie tam, gdzie walczono z "ładem Świętego Przymierza": we Włoszech (Adam Mickiewicz i Wojciech Chrzanowski), Niemczech (Wiktor Heltman, Ludwik Mierosławski, Franciszek Sznajde), w Austrii (Józef Bem), na Węgrzech (Bem, Henryk Dembiński, Józef Wysocki).

W sporze - walczyć czy współpracować z zaborcami - idea powstańcza zwyciężyła jeszcze raz w latach 60. Powstanie Styczniowe (1863-1865) zakończyło się jednak klęską tak porażającą że na wiele lat zapomniano o zbrojnym odzyskaniu państwa.

Polacy na emigracji

Po każdym z powstań fala politycznych uchodźców opuszczała polskie ziemie. Po powstaniu listopadowym ponad 10 tysięcy osób musiało udać się na emigrację, którą - ze względu na liczbę, ale również potencjał intelektualny emigrantów (byli wśród nich: wybitny polityk Adam Czartoryski, poeci - Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, kompozytor - Fryderyk Chopin, historyk - Joachim Lelewel, cała niemal generalicja powstania) - zaczęto nazywać Wielką Emigracją. Większość emigrantów włączyła się w życie polityczne Europy, nie rezygnując jednak z działań na rzecz niepodległości. Jedni - jak książę Czartoryski, wykorzystywali w tym celu dyplomację, inni - służbę wojskową, jeszcze inni - działalność w sekretnych organizacjach europejskich (Młoda Europa). We Francji powstały najwybitniejsze dzieła literatury polskiej, z "Panem Tadeuszem" Mickiewicza na czele. Polacy byli stale obecni wżyciu świata, nie tylko jako żołnierze i politycy: Ignacy Domeyko tworzył podstawy geologii w Chile, Ernest Malinowski budował szlaki kolejowe w Peru, Paweł Edmund Strzelecki badał tereny Afryki i Australii dla Korony Brytyjskiej. Nie można także nie wspomnieć o polskich artystach: Joseph Conrad (Józef Korzeniowski) stał się klasykiem literatury światowej, Henryk Rodakowski zdobywał złote medale na wystawach w Paryżu, a Fryderyk Chopin i Ignacy Paderewski do dziś znani są na całym świecie jako wybitni pianiści i kompozytorzy.

"Co zrobić z Polakami?"

Po powstaniu styczniowym na Królestwo Polskie spadły kolejne dotkliwe represje, na emigrację udała się kolejna fala działaczy politycznych, artystów i żołnierzy, wzmogły się naciski rusyfikacyjne - ze szkół i urzędów zniknął język polski. Podobnie było na terenach zaboru pruskiego, gdzie władze, stosując czasem brutalne metody, poddawały ludność polityce germanizacji. Znacznym represjom poddany był zarówno w Rosji, jak i w Prusach Kościół Katolicki. Jedynie Galicja cieszyła się sporą wolnością (w 1867 roku uzyskała autonomię, Sejm Krajowy, polskie urzędy i szkolnictwo itp.). W odróżnieniu jednak od ziem zaborów pruskiego i częściowo rosyjskiego pogrążona była w biedzie i - poza większymi miastami -zacofaniu cywilizacyjnym.