Magazyn6201

96

NOWA ZELANDJA

ciągną się one wzdłuż zachodniego wybrzeża; środkowa, najwyższa ich częśc, pokryta wiecznym śniegiem i lodowcami, otrzymała nazwę Alp Południowych (Mount Cook, 3 867 m); wzdłuż wschodniego wybrzeża tej wyspy rozciągają się obszerne niziny. Na Wyspie Północnej, oprócz gór fałdowych na znacznym obszarze występują wulkany, w większości wygasłe, niektóre jednak dotychczas czynne (np. Ngaurohoe, 2 291 m). W tej „krainie cudów wulkanicznych" setek gejzerów i fontan gorącej wody, znajduje się największe jezioro N. Z. Taupo (626 km^s). Rzeki N. Z. są przeważnie krótkie, mają silne spadki i z tego względu, mimo że są zasobne w wodę, przeważnie nie nadają się do żeglugi. Klimat N. Z. kształtuje się pod wpływem wiatrów zachodnich, na południe od 39⁰ szer. przeważających w ciągu całego niemal ioku. Zbliżony on jest do klimatu śródziemnomorskiego w Europie; ostrzejszy nieco na Wyspie Południowej, łagodniejszy na Wyspie Północnej. Deszcze są gwałtowne i krótkie, opady obfite, zwłaszcza na wybrzeżach zachodnich. Lato (grudzień—styczeń—luty) jest gorące (średnia temperatura najcieplejszego miesiąca 17⁰ do 20°), zima (czerwiec—lipiec—sierpień) łagodna (średnia temperatura najchłodniejszego miesiąca +6° do +12⁰). Zarówno roślinność jak i zwierzęta N. Z. wyróżniają się swoją odrębnością, prawie 80% gatunków roślin tam żyjących nie spotyka się gdzie indziej. Najpospolitszym typem wegetacji są olbrzymie lasy spotykane zarówno na nizinach jak w górach. We wschodniej części Wyspy Południowej ogromne przestrzenie pokrywają stepy. Fauna nowozelandzka odznacza się brakiem kompletnym zwierząt ssących (wszystkie gatunki ssaków, z wyjątkiem 2 gatunków nietoperzy, są importowane) oraz istnieniem szeregu gatunków ptaków bezskrzydłych (np. ptak kiwi), obecnie prawie zupełnie wytępionych. Ludność tubylczą N. Z. stanowią Maorowie, należący do Polinezyjczyków. Odznaczają się oni dużą inteligencją, dzielnością, twórczą wyobraźnią i bystrą pamięcią; przy łych wszystkich zaletach jednak w chwili przybycia Europej czyków byii ludożercami. Cook obliczał liczbę Maorów na 100 000 osób. Z przybyciem białych jednak, co nastąpiło w końcu w. XVIII, po założeniu angielskiej kolonji karnej w Australji (1787), na wyspy przybyły choroby, zwłaszcza gruźlica i odra, które wrrz z alkoholem zaczęły szybko wyniszczać Maorów. W 1840 było ich ok. 70000, w 1858 — 56000, w 1874 już tylko 45 000, a w 1896 zaledwie 40 000; w latach późniejszych liczba Maorów zaczęła wzrastać i wynosiła w 1926 — 63 670, a w 1935 już 74 998 osób. Maorowie obecnie niemal wyłącznie zamieszkują Wyspę Północną (na Wyspie Południowej w 1935 mieszkało tylko 3 219 Maorów). Planową kolonizację N. Z. rozpoczął dopiero w początku w. XIX Gibbon Wakefield, który zorganizował w tym celu specjalne towarzystwo akcyjne. Towarzystwo to zakupiło od Maorów tereny pod kolonizację i zaczęło masowo ściągać osadników. Ilość Europejczyków wynosząca wówczas w N. Z. zaledwie 2 000 osób, zaczęła szybko wzrastać. W 1872 biała ludność osadnicza wynosiła już 267000 osób, w 1891 — 626658 osób, w 1911 — 1008468 osób, a w 1935 — 1 483 950 osób. Według spisu z 24. III. 1936 ogółem zamieszkiwało N. Z. 1 574 000 osób, w tern 775 000 kobiet i 799 000 mężczyzn. Przewaga mężczyzn od kilkudziesięciu lat jest w N. Z. regułą. Najgęściej jest zaludniona Wyspa Północna, której ludność w 1935 wynosiła 1 009 650 osób, pod czas gdy Wjspę Południową (wraz z wyspami Stewart i Chatham) zamieszkiwało tylko 549 296 osób. Mimo niewielkiej śmiertelności (8,2—8,6°/oo) przyrost naturalny ludności jest niewielki i stale się zmniejsza. Dopływ immigrantów w ostatnich latach również wybitnie się zmniejszył i w latach ostatnich zaczął się odpływ ludności: emigracja przewyższa immigrację (np. w 1934: immigrowało 23241, emigrowało 26617). Pod względem wyznaniowym ludność N. Z. jest niejednolita. Najwięcej wyznawców liczy kościół anglikański (41,2% ogółu ludności), na drugiem miejscu znajduje się kościół presbyterjański (24,6%); rzymsko-katolicy stanowią 12,9%, metodyści 9,0%, resztę stan )wia wyznawcy różnych sekt chrześcijańskich, żydzi i t. p

Podstawą życi? gospodarczego N. Z jest hodowla owiec (w 1937 — 31 305 800 sztuk), zarówno na wełnę jak na mięso, i bydła rogatego (4 389 100 sztuk). W ostatnich czasach rozwinęła się również hodowla świń (802 400 sztuk). Głównym terenem hodowli owiec jes* Wyspa Południowa. Z roślin gospodarczych uprawia się na znacznych