Magazyn6801

96

owocnią łatwo oddzielającą się i sucha wo-włóknistą; z łusczy-nami drzewiastemi żółtawemi. Nasiono i lub 2 w każdój komorze, jajowe, czerwonawo i czarno pstre.— Ojczyzną jćj Gujana i Brazylia.

Bok drzewa ostry po stężeniu daje znany powszechnie spręinik, kauczuk czyli gammę ipręłystą— resina v. gum mi elasticum v. Cantachojnc, tylorako dziś zastósowywany w przemyśle, w chirurgii, fizyce i chemii— do wyrabiania różnych narzędzi.

RODZAJ 81. Rącznik [Ricinus Tourn.]. — Kwiaty oddzielnopłciowe; z kielichem 3—4dzielnym; bez korony: w m^zkich pręciki liczne, nitki kilkakroć rozgałęzione, a główki wiszące: w żeńskich jajnik kulisty i 3komorowy, komory 1 zalążkowe, szyjka krótka, znamion zaś— 5, 2dzielnych, u-barwionych i piórkowatych. Torebka zwykle ciernista, 3gu-zikowa; guziki lnasionowe.

Gat. 1. R. ‘pospolity [R. communis Lin.], u dawnych pisarzów Skoczek wielki, Konop włoska, Kłeszczowina. W. t. 27.— U nas ziele roczne, na południu Europy prawie krzew, a w Afryce niemal drzewo. Korzeń ma gałęzisty; łodygę wzniesioną do 9’ i dość grubą, obłą, dętą lub nieco rdzenistą, prawie-bezgalężną, rowkowaną, wraz z całą rośliną zupełnie nagą i modrawo opyloną, często brudno - czerwonawą. Liście okrąglawe, dłoniasto 7 — 9łatowe, 4"—2' w średnicy, w barwie i okryciu podobne łodydze ; z łatami jajowato lancetowatemi, kończystemi, nierówno i prawie dwa razy piłkowanemi w zęby gruczołonośne i powginane; z ogon kami długimi, obłymi, dętymi, o 1—2ch lub czasem i 3ch gruczołach talórzykowato rozpłasczonych w górnym końcu. Bukiet wiórzchołkowy, ostrokrężny, na 8" i dłuższy, złożony z podbaldaszków bezszypułkowych 4—12kwiatkowych i otoczonych w podstawie przysadkami odpadającymi} z kwiatkami żeńskimi od góry a męzkimi od dołu; z szyjkami 3ma, brudno - pomorańczowemi, 2dzielnemi. Owoce okrągławo-3-ścienne, najóżono - cierniste, wielkości orzecha laskowego; a nasiona eliptyczne, jasno-popielate, żółtawo i cisawo pstre.— Pochodzi właściwie z Azyi południowój, ale zdziczały pospolity wszędzie w Afryce i w Europie południowój nadmor-skiój, zwłaszcza w Hiszpanii nad cieśniną Gibraltaru, a u nas po ogrodach zasiówany; kwitnie od lipca do września.

Od piórwszych zawiązków lókarstwa znane były, do dziś dnia uży-want rwiołifl Hącznika dawniój Trliczem mianowane— semina Ricini v. Cataputiae majoris; raczej otrzymywany z nich ol4j rącznikotry lub Łrliczowy— oleum Ricini v. Palmae Christi v. Cab toris, za świeża jak najłagodniej przeczyszczający, a ziłczuły sprawiający wymioty, nagłe przeczyszczenia a nawet w skutek zapalenia ki •zek— śmierć; dla czego na jego świćżo&ć, sumienni aptekarze baczyć winni.