Fitopatologia leśna (37)

i oddzielają się od podstawek biernie). Typowym przykładem tych pierwszych owocniki mięsiste o budowie monomitycznej, składające się z cienkościennjl strzępek jednego typu (rys. 19), w postaci konsol lub kapeluszy z trzonami, z | menoforem (częścią owocnika, z której wyrastają podstawki) blaszkowatym | bo rurkowatym pod spodem kapelusza lub konsoli. Hymenofor ma tu z gJ określone granice, a powstające w nim hymenium podstawkowe dojrzewa mn więcej w jednym czasie. Innym przykładem owocników gymnokarpicznych | popularnie tak zwane huby, które są stosunkowo duże (do kilkudziesięciu c najczęściej konsolowate lub kopytowate (rys. 20). Struktura ich nibytkj owocnikowej może być monomityczna, ale często bywa bardziej złożona, mia

Rys. 19. Typy strzępek i systemów strzępkowych występujących w owocnikach grzybów z klat Busidiomycetes (wg Ycselyego, Kotlaby i Pouzara):

1    - strzępka generatywna (cienkościenna),

2    - strzępka łącznikowa,

3    - strzępka szkieletowa,

4    - system strzępkowy dymityczny, czyli obejmujący strzępki generatywne i łącznikowe,

5    - system strzępkowy trymityczny obejmujący strzępki generatywne, łącznikowe i szkieletowe

a- przekrój przez owocnik huby jednorocznej (u góry) i wieloletniej (u dołu): / - pień drzewa, 2 - strona górna bądź korowa owocnika, 3 - miąższ owocnika, 4 - strona dolna z jedną i kilkoma warstwami hymenoforu rurkowatego; b - mikroskopowy przekrój poprzeczny przez rurkę hymenoforu: I - ściana rurki, 2 - podstawka, 3 - cystyda; c - mikroskopowy przekrój przez trzy rurki hymenoforu

wicie dymityczna lub trymityczna (rys. 19), gdy oprócz generatywnych cienkościennych strzępek wchodzą w jej skład także strzępki innego typu, mianowicie szkieletowe (zgrubiałe ściany), łącznikowe (grubościenne silnie rozgałęzione), bądź obydwie łącznie. Można u tych owocników wyróżnić zwykle warstwę powierzchniową lub korową, miąższ i hymenofor (rys. 20). Hymenofor powiększa się w miarę wzrostu owocnika, a powstające w nim hymenium podstawkowe dojrzewa w różnym czasie. Przykładem owocnika angiokarpicznego jest purchawka. Owocniki te okryte są zewnętrzną ścianką (perydium), a w ich wnętrzu znajduje się nibytkanka {trama) utworzona z silnie splecionych strzępek. W tramie znajdują się liczne wolne przestrzenie wypełnione hymenium podstawkowym. Ta warstwa rodzajna przepleciona strzępkami zwana jest glebą. Po dojrzeniu zarodników gleba staje się zazwyczaj sucha i pylasta (rzadziej mazista i cuchnąca).

Gromada Basidiomycota dzieli się na trzy klasy: Basidiomycetes, Urediniomy-cetes i Ustilaginomycetes. W każdej z nich są ważne patogeny roślin. Omówimy klasy w kolejności odwrotnej do wymienionej, czyli od najmniej znaczących dla fitopatologii leśnej do najważniejszych dla tej dziedziny.

Klasa Ustilaginomycetes (głowniaki) obejmuje grzyby niewytwarzające owocników. Spośród dziesięciu wyróżnionych w niej rzędów wymienimy tutaj cztery: Tilletiales, Urocystales i Ustilaginales - podstawki powstają przez wykiełko-wanie grubościennych, ciemnobrunatnych zarodników zwanych teliosporami, Powstających w skupieniach na żywym gospodarzu (w miejscach zniszczonych części roślin). Podstawka, zwana niekiedy przedgrzybnią (promycelium), jest czę-^sto Podzielona poprzecznie na szereg komórek i może na niej powstawać nieograniczona liczba zarodników. Grzyby te są ważnymi patogenami roślin zbożo-^wych i traw, dlatego mają duże znaczenie dla rolnictwa.

Uxobasidiales - rząd stosunkowo mniej ważny fitopatologicznie, którego Przedstawiciele wytwarzają dość zwarte hymenia podstawkowe na opanowanych ^u stratach roślinnych. Są to pasożyty bezwzględne. Dla leśnictwa pewne zna-zeme ma jedynie rodzaj Exobasidium, porażający zielone organy roślin należą-ych do Ericaceae, Empetraceae, Commelinaceae i niektórych innych rodzin. Or-