CCF20101207013

[...] pojawia się potrzeba uznania, że wybór pytań i metod badawczych nie może być łatwo oddzielony od bardziej filozoficznych założeń, które badacze wnoszą do procesu badawczego [Dick 1993, s. 53, BI].

Dick wskazał trzy nurty myśli filozoficznej oddziałujące na badania w zakresie informacji naukowej, mianowicie— pozytywistyczny, konstruktywistyczny oraz tzw. teorię krytyczną. Te trzy koncepcje scharakteryzowane zostały poprzez podanie ich tez ontologicznych, epistemologicznych, dotyczących natury ludzkiej oraz preferowanych metafor, użytych do poglądowego przedstawienia najważniejszych treści.

Teoretycy bibliotekoznawstwa i informacji naukowej stosunkowo często — pod wpływem filozofii kognitywnej (zob. podrozdział 5.1) — sięgali dometafo-ry jako narzędzia analizy stanu dyscypliny. Joseph Z. Nitecki [1979, BI] określił metaforę jako sposób opisu pojęcia albo obiektu poprzez wskazanie jego podobieństwa do innego pojęcia czy obiektu. Spośród różnych typów metafor szczególnie istotne dla rozważań nad nauką są tzw. metafory pojęciowe (kognitywne). Nie są one ani modelami, ani przybliżeniami jakiegoś problemu, koncepcji czy teorii, ale pewnym odwołaniem do czegoś innego, „skrzyżowaniem wyobrażeń” (Crossing of imageś), które ułatwia zrozumienie badanego wycinka rzeczywistości. Metafory pojęciowe mogą być użyte do wyjaśnienia metafizycznych oraz epistemologicznych atrybutów wiedzy ludzkiej — ponieważ myślenie naukowe pociąga za sobą także metaforyczny ogląd świata— poprzez pojęcia, język, wyobrażenia, które ukierunkowują i „filtrują” postrzeganie danego przedmiotu zainteresowań [Olaisen 1985, s. 143, BI]. Metafory w nauce mogą pełnić m.in. rolę strukturalną (wpływ na rozwój modeli teoretycznych, dostarczanie spójnych teoretycznych ram dla nowych hipotez) oraz rolę heurystyczną— poprzez wskazywanie, otwieranie nowych perspektyw dla dalszych badań. Dobrym przykładem jest tu porównanie biblioteki do pamięci społeczeństwa [Nitecki 1979, s. 28-29, BI]. W odniesieniu do wykorzystania informacji (Information use) metaforą jako narzędziem posłużył się Reijo Savolainen [2000, BI].

Zbliżone intuicje posiadali także inni badacze, zarówno z zakresu informacji naukowej, jak i pokrewnego bibliotekoznawstwa [Harris 1986, BI; Olaisen 1985, BI]. Zagadnieniom tym poświęcone są następne rozdziały.