Magazyn6401

108

OCHRONA PRZYRODY

tody: pierwsza z nich o charakterze prywatnoprawnym jest to metoda umowna i polega na tern, że właściciel dobrowolnie przyjmuje na siebie pewne ograniczenia (analogicznie do służebności prawa prywatnego). Jest to więc służebność ustanowiona na gruncie prywatnym w interesie publicznym. Typową dla tego rodzaju metody ochrony jest ustawa francuska (Loi organisartt la protection des sites et tnonu-ments naturels de caractire artisłiąue t. zw. loi Beauąuier z dn. 21. IV. 1906). Druga metoda o charakterze publiczno prawnym opiera ochronę na zarządzeniu (nakazie) administracyjnym, podobnym do innych tego rodzaju zarządzeń, wydanych w interesie zdrowia czy bezpieczeństwa publicznego. Tu ograniczenie nakłada sama władza administracyjna z racji swego nadrzędnego charakteru. Może się ona wprawdzie przed wydaniem zarządzenia porozumieć z właścicielem, ale nie jest to rzeczą istotną ani konieczną. Pierwowzorem tego rodzaju ustaw była ustawa heska o ochronie pomników z 16. VII. 1902, nasza ustawa o ochronie przyrody też do tej grupy należy. Zarządzenia administracyjne, ograniczające własność, polegają na tern, że na przedmiocie „za-klasowanym", t. j. podlegającym ochronie, nie wolno czynić zmian bez zezwolenia władzy w każdym konkretnym przypadku. Jest to metoda szybsza i radykalniejsza od poprzedniej. Rzadko kiedy występuje jedna lub druga z powyższych metod w czystej postaci i zazwyczaj w ustawach występują pośrednie typy. Wspomnieć jeszcze należy o zupełnie odrębnym typie ochrony przyrody, jakim jest ochrona rezerwatowa. Polega ona na tern, że pewien większy lub mniejszy obszar kraju poddany zostaje specjalnym przepisom ochronnym. Rezerwaty takie, zupełne lub częściowe, utworzone są na tych obszarach, gdzie ze względu na zachowanie poszczególnych pomników przyrody lub całych ich zbiorowisk w swym naturalnym stanie uznano to za najbardziej celowe. Wielkie rezerwaty noszą nazwę parków na-1 odowych.

Na polu ochrony przyrody istnieje konieczność międzynarodowej współpracy; ochrona na terenie jednego państwa niejednokrotnie okazała się niewystarczająca. Polska wspólnie z innemi państwami zawarła cały szereg konwencyj ochronnych, podnieść zaś należy, że Park Narodowy w Pieninach wespół ze Słowackim Rezerwatem Natury był pierwszym w Europie międzynarodowym parkiem natury. Dla popierania ochrony przyrody na gruncie międzynarodowym istnieje w Brukseli Międzynarodowe Biuro Ochrony Przyrody. Ma ono charakter oficjalny i osobowość prawną, a członkami jego są delegaci poszczególnych państw. Kierownictwo i zwierzchni nadzór nad wykonywaniem ochrony przyrody w Polsce spoczywa w rękach Ministra W. R. i O. P. Fa-chowemi organami władz administracji ogólnej są konserwatorowie przyrody (jeszcze nie ustanowieni), należący do składu osobowego Urzędów Wojewódzkich. Państwowa Rada Ochrony Przyrody jest organem doradczym państwowych władz administracyjnych. Żywy współudział społeczeństwa mają zapewnić prowincjonalne Oddziały Państwowej Rady tudzież Komitety Ochrony Przyrody. Sprawy kulturalne ochrony przyrody należą do kompetencji Min. W. R. i O. P., natomiast związanemi z nią sprawami gospodarczemi zajmuje się Min. Rolnictwa i inne ministerstwa, które potworzyły specjalne organy do spraw ochrony przyrody, jak np. Instytut Badawczy Lasów Państwowych, Międzyministerialna Komisja Ochrony Rzek przed zanieczyszczeniem, Komisja Ochrony Przyrody Instytutu Geologicznego i inne. Polska ustawa o ochronie przyrody ma charakter ramowy i nie krępuje zbytnio władzy administracyjnej. Zajmuje się ona przedewszystkiem ochroną indywidualną. Poza nią gatunkową ochronę roślin jak i zwierząt reguluje cały szereg przepisów, zawartych w innych ustawach o gospodarczym charakterze, nieraz rozszerzonych i zmienionych (zwłaszcza odnośnie do ochrony zwierząt) w celu uwzględnienia motywu idealnego, propagowanego przez nowocześnie pojętą ochronę przyrody. Ochrona zwierząt opiera się przedewszystkiem na rozporządzeniu Prez. R. P. z 22. III. 1928 o ochronie zwierząt (Dz. U. R. P. Nr. 42, poz. 417).

W ścisłym związku z zadaniami współczesnej ochrony przyrody pozostaje idea pochodzenia amerykańskiego o przestrzennem planowaniu kraju (land planning). Chodzi tu o tworzenie planów generalnych dla całego kraju względnie poszczególnych regjo-nów, mających na celu taki podział kraju i taką gospodarkę zasobami przyrody, aby najbardziej racjonalnie i celowo wykorzy-