Magazyn63501

321

tej wypływają następujące szczegółowe postulaty zgodności podatków z naczelnenii prawami gospodarczemi, systematyczności czyli odpowiedniego doboru podatków oraz równomierności w ogólnogospodarczych skutkach podatków.

Uwzględnienie postulatu zgodności podatków z naczelnemi prawami gospodarczemi dotyczy przedewszystkiem naczelnej zasady gospodarczej czerpania jedynie z dochodu, czyli nienaruszania majątku. W myśl tej zasady podatki majątkowe realne (w przeciwieństwie do nominalnych) są zasadniczo niedopuszczalne, co najwyżej w wyjątko-wych okolicznościach jako jednorazowe na przeciąg krótkiego czasu. Ale także nadmierne czerpanie z normalnego źródła podatkowego, jakiem jest czysty dochód społeczny, zapomocą wygórowanych podatków, obciążających dochód, obrót i wydatki podatników, budzi zastrzeżenia. Przedewszystkiem zapewniona być winna normalna amortyzacja czyli utrzymanie wydajności majątku społecznego oraz kapitalizacja, służąca rozszerzeniu i udoskonaleniu tegoż majątku. Przekroczenie miary w opodatkowaniu podcina łatwo chęć samodzielnej twórczej pracy gospodarczej, skutkiem czego w późniejszych okresach niezwiększone nawet ciężary podatkowe stają się automatycznie nie do zniesienia. Przewyżka szkód w gospodarstwie społecznem, wynikłych skutkiem przeciążenia podatkowego, ponad wartość dóbr, wytworzonych przez państwo i inne związki przymusowe, stanowi miarę dla ujemnej oceny polityki podatkowej w okresach poprzednich. Wskaźnikami przeciążenia podatkowego w okresach bieżących są natomiast reakcje przeciwpodatkowe, ich rodzaje i stopnie nasilenia oraz zmniejszające się wpływy podatkowe po przekroczeniu wysokości stawki, dającej wyniki optymalne. Celem pozostawienia sobie pewnych rezerw nie jest też normalnie wskazane zupełne wyczerpywanie poszczególnych źródeł podatkowych. Dodać należy, że wysokość stawki, dla wyników podatkowych najpomyślniejszej, ulega zmianom zależnie od okoliczności, jak stosunków gospodarczych albo nastrojów politycznych.

Postulat systematyczności czyli odpowiedniego doboru podatków odrzuca zgóry pozornie ponętną ideę jedynego podatku, sprzeczną z istotą podatku jako ofiary, uiszczanej według zdolności płatniczej po

PODATKI

datników. Zdolność płatnicza objawia się bowiem w przeróżny sposób, z których każdy zosobna winien być brany pod uwagę, o ile pełnia zdolności płatniczej ma być wykorzystana. Ograniczenie opodatkowania tylko do czystego dochodu z ziemi, np. albo wogóle czystego dochodu wymagałoby oczywiście wyczerpania w pełni danego źródła podatkowego przez zastosowanie stawki optymalnej, której wysokość jednak mimo wmówionego nastroju teoretyzującego nie uległaby zbytniemu podwyższeniu. Nie byłyby więc nawet w części wyrównane skutki rezygnacji z dochodów z wszystkich innych, nawet potężnych źródeł podatkowych. Naruszone byłyby zato jaskrawo nietylko interesy państwowe natury budżetowej, ale także podstawowe wymogi gospodarstwa społecznego, nie mówiąc o zasadach sprawiedliwości w opodatkowaniu. Brak subiektywnego zainteresowania dla wytwórczości, obroty nieproduktywne, konsumcja majątku byłyby w danym razie faworyzowane, z drugiej strony reakcje przeciwpodatkowe wzrastałyby gwałtownie w razie i w miarę podwyższania opodatkowania powyżej stawki, dającej faktycznie wyniki największe. Zmniejszenie kosztów administracji podatków, wątpliwe zresztą wobec konieczności poważnej rozbudowy jedynego podatku, nie wyrównałoby absolutnie olbrzymich strat, na które niechybnie naraziłby państwo i gospodarstwo społeczne doktrynerski eksperyment. — Mnogość podatków wymaga odpowiedniego doboru ich w ramach pewnego systemu, w którym objektywne i subjektyw-ne kryterja społeczno-gospodarcze znaleźć winny należyte uwzględnienie. W przypadku objektywnych kryterjów społeczno-gospodarczych decydującym momentem winna być zdolność wytwarzania wartości kapitałowych, nieodzownych dla pomnażania i ulepszania środków produkcji. Podatki, obciążające majątek i dochód, związane silniej z procesem wytwarzania tych wartości kapitałowych, nie mogą być w myśl powyższych kryterjów nadmiernie wykorzystywane, podczas gdy podatki, obciążające obrót i konsumcję, mniejsze w tym względzie nasuwają wątpliwości. Naodwrót kryterja sub-jektywne systemu podatkowego biorą pod uwagę naturalne reakcje ze strony szerokich rzesz podatników, zainteresowanych w nie-obciążonej zbytnio konsumcji i ułatwionym obrocie, zalecających natomiast silniejsze

Encykłopedja nauk politycznych.

21