Magazyn6F401

446

POLSKA

Europie i wpłynęła na wzrost popularności monarchy. Obrady pierwszego sejmu miały przebieg spokojny. Wszystkie projekty rządowe z wyjątkiem jednego zostały uchwalone; do polityki ogólnej rządu ustosunkowały się izby rzeczowo i przychylnie.

Obietnice Aleksandra tyczące się przyłączenia „ziem zabranych" do Królestwa, zdawały się być bliskie realizacji, gdy władza wojskowa Konstantego rozszerzona została na gubernje litewskie. Wojska litewskie otrzymały nawet umundurowanie podobne do polskiego. Dodatnie wrażenie, jakie wywołały ukazy w powyższej sprawie, zniszczyło całkowicie rozporządzenie z 1819, nakładające cenzurę na dzienniki i wydawnictwa perjodyczne. Było to pierwsze wyraźne pogwałcenie konstytucji, warującej wolność druku. Autorem jego był Nowo-silcow, a postawiony na czele Komitetu cenzury Szaniawski, powolne narzędzie w ręku senatora, nie cofał się przed nadużyciem i szykaną. To też drugi sejm, otwarty 13. IX. 1820 odbył się w atmosferze podniecenia i nieufności do rządu. Opozycja pod kierownictwem braci Wincentego i Bonawentury Niemojowskich, wystąpiła otwarcie do walki i zyskała w izbie przewagę. Odrzucono większość projektów rządowych, poddano ostrej krytyce politykę skarbową, piętnowano wprowadzenie cenzury i wszelkie naruszenie konstytucji. Cesarz już przed otwarciem sejmu przestrzegał przed niepoko-jącemi ruchami, dającemi się odczuć w całej Europie, wspominał o możności zawieszenia konstytucji. Zamykając obrady sejmowe dał wyraz swemu niezadowoleniu i stwierdził, że posłowie opóźnili „dzieło przywrócenia ojczyzny".

Najzaciętszym wrogiem polityki reakcyjnej były tajne związki. Początkiem swym sięgają one roku 1814, kiedy to generał Bronikowski i pułkownik Łagowski założyli związek patrjotyczny, wzorowany na wolnomularstwie. Wkrótce potem Prądzyński i Kołaczkowski zorganizowali „Towarzystwo Prawdziwych Polaków", posiadające analogiczny charakter. Później nieco w sferach patrjotycznych zrodziła się myśl zużytkowania wolnomularstwa polskiego do celów narodowych. Liberalizujący car Aleksander popierał pierwotnie tę ideę za pośrednictwem generała Rożnieckiego, szefa policji tajnej, a zarazem jednego z najwybitniejszych wolnomularzy w Polsce. Do prac organizacyjnych w tym duchu przystąpił Wa-lerjan Łukasiński, major 4-tego pułku piechoty, przy wydatnej pomocy Kazimierza Machnickiego. W 1819 powstało Wolnomularstwo Narodowe pod hasłem odbudowania Polski i szybko rozkrzewiło się po ziemiach dawnej Rzeczypospolitej.

Zmiana frontu polityki Aleksandra w kierunku reakcji, zniewoliła Łukasińskiego w lecie 1820 do rozwiązania Wolnomularstwa Narodowego, celem wyzbycia się niepożądanych jednostek i zmylenia czujności władz bezpieczeństwa. W rok później, z inicjatywy generała Umińskiego powstała tajna organizacja, której statut ułożył Łukasiński. Zasadniczym celem tej organizacji było wywalczenie niepodległości własnemi siłami narodu. Nie posiadała ona specjalnej nazwy, lecz członkowie zwali ją „Towarzystwem Patrjotycznem". Towarzystwo dzieliło się na gminy, okręgi i prowincje. Główną sprężyną i faktycznym kierownikiem Towarzystwa, choć bez tytułu formalnego, był Łukasiński.

Tajne związki stały się niebawem ofiarą prześladowań Nowosilcowa, który potrafił wytropić ich działalność. Pierwsze aresztowania przeprowadzono wśród młodzieży akademickiej. Potem senator zagiął parol na wolnomularstwo. Za jego sprawą wielkim mistrzem Wielkiego Wschodu warszawskiego został, po usunięciu Stanisława Potockiego, generał Rożniecki. Nakoniec doprowadził do tego, że za zgodą cara wydane zostało 16. XII. 1821 rozporządzenie namiestnika, zabraniające wszelkich związków tajnych, a więc i wolnomularstwa. Likwidacją masonerji polskiej zajął się gorliwie i skutecznie Rożniecki. Cała policja tajna zmobilizowana została do śledzenia konspiracyjnych ruchów. Aresztowani zostali główni działacze Towarzystwa z Walerjanem Łukasińskim na czele. Powołana do życia, wbrew konstytucji, komisja śledcza, przez dwa lata prowadziła dochodzenia, w których rezultacie oskarżeni stanęli przed sądem wojennym. Łukasiński skazany został na degradację i siedem lat ciężkich robót w twierdzy. Nie miał on jednak nigdy odzyskać wolności; po wybuchu powitania zamknięty został w Schliisselburgu, gdzie wśród cierpień moralnych i fizycznych w 1868 życia dokonał.

Towarzystwo Patrjotyczne nie przestało istnieć, choć zdziesiątkowały się szeregi jego