Magazyn6F701

449

POLSKA

ba członków wahała się między pięćdziesięcioma a siedemdziesięcioma. Kompetencje Sejmu Krajowego były nadzwyczaj nikłe, gdyż ograniczały się do wznoszenia petycyj i przeprowadzania uchwał w sprawach zupełnie podrzędnych, jak nadawanie galicyjskiego indygenatu szlacheckiego, rozporządzanie funduszem ubogich i t. p. Sejm wybierał siedmiu delegatów, którzy tworzyli Wydział Krajowy, noszący cechy organu wykonawczego. Sesje sejmowe odbywały się corocznie. Trwały one zazwyczaj tylko kilka dni.

Zmiana kursu polityki Wiednia wobec Galicji była w gruncie rzeczy pozorna. Wyzysk podatkowy i germanizacja panoszyły się w dalszym ciągu. Stanowisko prezydenta gubernjum obsadzone było jednostkami, wy-znającemi program rządu, dla których dobro prowincji było sprawą najzupełniej obojętną. Pierwszym w okresie pokongresowym prezydentem gubernjum był Hauer; jego ośmioletnie urzędowanie upłynęło pod znakiem biurokracji i niezłych reform natury administracyjnej. O wiele szkodliwsza była działalność jego następcy, hr. Taaffego, który pierwszy wprowadzi! zabójczy system wywoływania i pogłębiania antagonizmów polsko-ruskich na terenie Galicji wschodniej. Miejsce jego zajął w 1826 ks. August Longin Lobkowitz, który reprezentow ał nowy kierunek polityki rządu wiedeńskiego, polegający na forsownem pozyskiwaniu Polaków, a wywołany naprężeniem stosunków dyplomatycznych austrjacko-rosyjskich. Konjunktura ta pozwoliła Polakom pokładać w Austrji złudne nadzieje w przededniu powstania listopadowego.

Przy rozbiorze Księstwa Warszawskiego pod panowanie Prus dostały się departamenty poznański, bydgoski i część kaliskiego. Obszary te otrzymały nazwę Wielkiego Księstwa Poznańskiego, przyczem oderwano od nich powiaty chełmiński i michałowski i wcielono je do Prus Zachodnich. Wielkie Księstwo liczyło 29 000 kilometrów kwadratowych powierzchni i około 850 000 ludności.

Król Fryderyk Wilhelm III ulegając panującym tendencjom i pragnąc dać wyraz swym liberalnym poglądom, ustosunkował się do ziem dawnej Rzeczypospolitej naogół przychylnie. Proklamacja jego z dn. 15. V. 1815 zawierała wiele ponętnych obietnic i zapewnień: „I wy macie ojczyznę... — głosiła proklamacja. — Będziecie mieć udział w konstytucji, którą dać zamyślam moim wiernym poddanym i otrzymacie tak jak inne prowincje mego państwa, ustawę prowincjonalną... Język wasz obok niemieckiego, będzie używany we wszystkich czynnościach publicznych..."

Organizację Wielkiego Księstwa przeprowadzili Prusacy z właściwą sobie szybkością i sprężystością. Pod względem administracyjnym zostało ono podzielone na dwie regencje — poznańską i bydgoską. Władzę namiestniczą nad całą prowincją złożono w ręce spowinowaconego z dworem księcia Antoniego Radziwiłła. Jednakże namiestnik nie potrafił, niestety, wyzyskać dla dobra kraju swych wpływów i stanowiska; faktyczne rządy sprawował w prowincji nie on, lecz nadprezydent Zerboni di Sposetti. Pierwsze lata istnienia Wielkiego Księstwa Poznańskiego upłynęły pomyślnie, bez poważniejszych starć wewnętrznych. Rozwój kulturalny i ekonomiczny Poznańskiego czynił szybkie postępy, zagadnienia polityczne i socjalne rozwiązywane były szybko i naogół dość trafnie (np. sprawa ochrony prawnej, a następnie uwłaszczenie chłopów).

Zupełnie inaczej niż do Wielkiego Księstwa Poznańskiego ustosunkował się Fryderyk Wilhelm do Prus Zachodnich. Prowincji tej nie uznawał bynajmniej za polską i kontynuował na jej terenie politykę germa-nizacyjną, zainicjowaną przez Fryderyka II.

Reakcja w polityce polskiej Berlina dała się odczuć po roku 1820. Na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego pojawiły się szykany, represje i tendencje germaniza-cyjne.

O ile Austrja prowadziła wobec Polski samodzielną politykę, o tyle Prusy solidaryzowały się z Rosją. Reakcja w Wielkiem Księstwie Poznańskiem była bezpośredniem echem reakcji w Królestwie Polskiem. To uzależnienie polskiej polityki Berlina od polskiej polityki Petersburga, podyktowane zresztą było również względami natury konkurencyjnej. W interesie Prus leżało przeciwdziałanie zbyt wszechstronnemu rozwijaniu planów restytucyjnych Aleksandra, dlatego w miarę zapominania o tych planach i zanikania liberalizmu cara, płowiał i liberalizm króla pruskiego.

Na zasadzie ustawy o sejmach prowincjonalnych monarchji pruskiej z 5. VI. 1823 roku powołany został do życia, dnia 25. VI.