Magazyn6H801

470

POLSKA

w województwie Sandomierskiem odznaczały się największą w powstaniu wartością militarną. Dyktator wydał dyspozycję, aby naczelnicy wojskowi wszelkiemi siłami starali się pozyskać dla powstania chłopów. W rezultacie tych wysiłków lud wiejski dość chętnie garnął się do szeregów; samo krakowskie dostarczyło około 3 000 chłopów Traugutt objął władzę w chwili, gdy powstanie dogorywało i odrodzić się już nie mogło. Jednakże, choć nie był on w stanie zapobiec klęsce, bezprzykładną odwagą i nie-złomnością charakteru uratował honor powstania i narodu.

Stracenie na stokach cytadeli warszawskiej 5. VIII. 1864 Romualda Traugutta oraz Jana Jeziorańskiego, Rafała Krajewskiego, Józefa Toczyskiego i Romana Żu-lińskiego było zamknięciem dwuletniej walki powstańczej. Rozpoczął się teraz odwet Rosji.

15. Polska w końcu XIX i na początku XX stulecia. Mianowany w końcu października 1863 namiestnikiem Królestwa Niemiec nadbałtycki, feldmarszałek Teodor Teo-dorowicz hr. Berg był wyrazicielem tej bezwzględnej polityki, którą po nim prowadzili już jako general-gubernatorzy: hr. Kotze-bue, Albedinskij, Hurko, hr. Szuwałow, książę Imeretinskij, Czertkow, Maksimo-wicz, Skałłon, Żylinskij i ostatni wreszcie, ks. Engałyczew.

Na Litwie i Rusi dwuletnie (1863—1865) rządy Michała Murawiewa, miały za zadanie zniszczenie żywiołu polskiego w tak zwanym kraju zabranym, to jest w dziewięciu gubernjach północno- i południowo-zachodnich: wileńskiej, kowieńskiej, grodzieńskiej, mińskiej, mohylowskiej, witebskiej, kijowskiej, podolskiej i wołyńskiej. Tysiące wyroków śmierci, nietylko na powstańcach, ale nawet na osobach podejrzanych o stosunki z nimi, kontrybucje, konfiskaty majątków, zsyłanie podejrzanych o udział lub styczność z powstaniem na Syberję, zamykanie świątyń katolickich, przerabianie ich na cerkwie, kasata zakonów i wreszcie zniszczenie własności ziemskiej przez uniemożliwienie przechodzenia jej nawet drogą spadkobrania — oto były kary za bunt przeciwko przemocy. Stan ten trwał na Litwie i Rusi do 1905.

W Królestwie Polskiem przebudowa ustroju nietylko politycznego i administracyjnego, ale i społecznego została powierzona Mikołajowi Milutinowi. Milutin stanął na czele Komitetu Urządzającego, który w latach 1864—1871 zniósł wszelkie urzędy, świadczące o odrębności politycznej Królestwa jak: Sekretarjat Stanu, Radę Stanu, istniejącą od 1861 do 1867, Radę Administracyjną (1826—1867). Dalszym etapem był nowy podział administracyjny Królestwa. W miejsce dawnych pięciu gubernji, istniejących wzamian dawnych województw: warszawskiej, kaliskiej, radomskiej, lubelskiej i augustowskiej, ukazem z 1/13. I. 1867 wprowadzono nowy podział na dziesięć gubernji, a mianowicie: warszawską, kaliską, piotrkowską, kielecką, radomską, płocką, łomżyńską, suwalską, siedlecką i lubelską.

W 1875 zaś zniesiono biskupstwo unickie w Chełmie i przepisano wszystkich wyznawców unji na prawosławie. Rozpoczął się odtąd okres prześladowań unitów, których za trwanie przy wierze przodków całemi wsiami wysiedlano na Syberję. Przez dziesiątki lat ci, których represje nie zdołały złamać, obrządki religijne spełniali ukradkiem, przedostając się niejednokrotnie do Galicji w celu dopełnienia sakramentów chrztu i małżeństwa.

Najjaskrawszym dowodem zniszczenia odrębności Królestwa Polskiego, było uchwalenie wydzielenia w 1912 Chełmszczyzny, utworzonej ze wschodnich powiatów gubernji siedleckiej i lubelskiej.

Milutin przy pomocy księcia Włodzimierza Czerkaskiego rozpoczął akcję mającą na celu przywiązanie włościaństwa do tronu z jednoczesnem pogłębieniem przedziału między wsią a dworem oraz szachowania tą drogą zarówno szlachty jak i duchowieństwa. Aby akcji te nadać charakter trwały, pozostawiono nieuregulowaną sprawę użytkowania wspólnego lasów i pastwisk (serwituty), prowadzenie zaś wszelkich spraw dotyczących włościan powierzono komisarzowi do spraw włościańskich. Przeprowadzenie uwłaszczenia włościan, rujnujące znaczną część ziemiaństwa i pozbawiające go majątków, miało jednak wynik dodatni, a mianowicie, że ta część inteligencji, która nie mogła utrzymać się na roli, osiadała w miasteczkach pozbawionych dotychczas światłych, rdzennie polskich warstw mieszczańskich.

Jednocześnie ze zniszczeniem odrębności politycznej zaczęto niszczyć szkolnictwo polskie, zastępując je szkołą rosyjską. W 1869 zamknięta została Szkoła Główna założona