page0380

372

Shakespeare

tylko bardzo powierzchownie. Z pomiędzy dramatów jego odznaczają się najwięcej mistrzowskiem obrazowaniem namiętności pięć tragedyj: Mokbeth, Król Lear, Otello, Hamlet i Romeo i Julija. Od czasów Eumenid Eschyla żaden poeta nie stworzył nic straszliwszego nad Makbeta, tragedyję ambicyi; Romeo i Julija, według pięknego wyrażenia Lessinga jest jedynym dramatem, dyktowanym przez miłość; Otello, jest tragedyją zazdrości; Król Ltar litości. W Hamlecie tragiczność polega na kontraście słabości charakteru z wymaganą energiją czynu. Z liczby komedyj Shakespeare’a najgodniejszemi uwagi są przedeWszystkiem trzy całkiem fantastyczne: Sen nocy letniej, Bierza i Baśń zimowa, w których z świata rzeczywistości i z wymagań prawdopodobieństwa, występujemy do świata kontrastów; ostatecznie jednak ten świat samowoli wraca znów do ładu i rozsądku, a parodjja porządku świata sama Się znowu rozchwiewa. Najulubieńszą i najfantastyczniejszą z tych sztuk jest Sen nory letniej. Inne komedyje Shakespeare’a czerpane są po większej części z no-welli; są to romantyczne powieści pełne ozdób poetycznych, przechodzące raz w cudowność, raz w patetyczność. Najulubieńszą i najdoskonalszą z nich wszystkich jest Kupiec wencrlr'. dalej: Miara za miarę; lubo i wszystkie inne, jak: Panowie z Werony, Komedyja obłędów, Ukrócenie sekutnisy, Stracone trudy miłosne, Wszystko dobre co dobrze się kończy, Ji iele hałasu o nic, Jak się wam podoba, Czego chcecie i Wesołe kobiety windsorskie, obfitują w liczne a osobliwe piękności. Do komedyj należy i Cymbefina, jeżeli kome-dyi nie bierzemy w znaczeniu krotochwili; dwa zaś dramata: Tymon z Aten i Troilus i Kressydu nie są ani komedyjami, ani tragedyjami; pierwsza z nich nacechowana satyrą, druga dowcipem. Za niemi idą 13 dramatów historycznych, trzy z dziejów rzymskich, podług Plutarcha, mianowicie: Koryjolan, Julijusz Cezar i Antonijusz i Kleopatra, z których najznakomitszym jest Cezar. Dziesięć dramatów' czerpanych z dziejów Anglii, według Schlegla są tylko jednem dziełem, epopeją historyczną w' formie dramatycznej; zasługują one na nazwę „zwierciadła królów.’’ Ośm z pomiędzy nich, począwszy od Ryszarda I do ///, obejmują w nieprzerwanem następstwie czasu, blizko wiek cały, ów zwłaszcza burzliwy i czynny wojen Czerwonej i Białej Róży. Poprzedza je Król Jan, a epilogiem do nich jest Henryk VIII. Oprócz utworów dramatycznych Shakespeare zostawił i inne także poezyje, jako to: dwa poema-ta opowiadające, Wenus i Adonis i Porwanie Lukrecyi, oraz liryczne: The passionate piigrim i Sonety, odznaczające się gorącym kolorytem i obfitością obrazów', niekiedy jednak zbyt rozwlekłe i szumne. — W Anglii edycyje dzieł Shakespeare’a wydane przez Steevensa i Johnsona (trzecie wydanie; 21 tomów, 1803 r.j i przez Molone’a (1790 i 1821 r.) uchodziły długo za najlepsze. Wyższym wymaganiom odpowiadają wydania Collier’a (8 tomów; Londyn, 1842—44 r.; w jednym tomie, 1853 r.), Ilazlitfa i Knighta, któremu zawdzięczamy także najlepszy życiorys poety. Zbytkowną edycyję w 20 tomach in folio, wydał Halliwell (1852 r.). W Londynie powstało r. 1841 osobne stowarzyszenie pod nazwą: Shakespeare-Society, zajmujące się zbieraniem szczegółów o jego życiu i dziełach. Liczne, acz nie wszystkie utwory Shakes-peare’a, przełożone zostały na język polski, przez X. Ignacego IIołowińskiego (pod pseudonimem A. Kefaliński), Józefa Paszkowskiego, Koźmiana, Komie-rowskiego, Jóźefa Korzeniowskiego i Apolla Korzeniowskiego. W krytyce Shakespearea największe zasługi położyli Niemcy: Schlegel, Tieck, Ulrici i Gervinus ('Shakespeare; 4 tomy, 1850 r.); Francuzi: Guizot, Cousin, Ville-main i Wiktor Hugo; Anglicy: Hazlitt, Jamieson i Collier.    F. H. L.