8658359329

428 Mieczysław Klimaszewski

serwowane i tylko bardzo małe powierzchnie podlegają powolnemu niszczeniu. W klimacie suchym wapień jest skalą odporną na niszczenie (2, 3).

C. Kras obszarów zimnych, subpolarnych. W obszarach o klimacie zimnym podłoże jest przemarznięte do znacznych głębokości, toteż procesy krasowe mogą się odbywać tylko na powierzchni, w przypowierzchniowej warstwie odmarzającej w lecie (molisol) oraz poniżej warstwy stale przemarzniętej. Na powierzchni żywo rozwijają się żłobki, ale ich zachowaniu nie sprzyja intensywne wietrzenie mrozowe. W strefie odmarzania mogą się odbywać procesy krasowe doprowadzające do powstawania lejków, o czym informuje praca Korżujewa-Niko-ł a j e w a: Tipy mierzłotnogo karsta i niekotoryje osobennosti jego pro-jawlenija (17). W środkowej części dorzecza Leny o temperaturach w zimie do —60°, a w lecie do +35°, podłoże jest głęboko przemarznięte, a od-marzanie letnie sięga do 2,5 m. W tych warunkach na wychodniach skal wapiennych rozwijają się leje krasowe (z ponorami) o średnicy do 15 i głębokości 5—7 m. Natomiast w obszarach, gdzie na wapieniach leży pokrywa przepuszczalnych skał czwartorzędowych, krasowienie zachodzi tylko wtedy, gdy grubość strefy aktywnej (molisol) jest większa aniżeli miąższość pokrywy czwartorzędowej. W takim wypadku wody roztopowe stykające się z wapieniem rozpuszczają go i na szczelinach powstają lejki krasowe, reprodukowane w utworach pokrywowych (kras nadmarzłocio-wy). Poza tym przyjmują możliwość rozwoju procesów krasowych w nie-zmarzniętych partiach (soczewach) pergelisolu (kras międzymarzłociowy) oraz poniżej strefy przemarzniętej (kras podmarzłociowy). Dla krasu nad-zmarzłociowego przyjmują pionowy ruch wody, dla międzyzmarzłociowe-go — poziomy, a dla podmarzłociowego — syfonowy. W obszarach zatem o przemarzniętym podłożu wapień jest skalą odporną (2, 6).

Ryc. 5. Powstanie równiny krasowej na obrzeżeniu nieprzepuszczalnej równiny alu-wialnej. Według H. Louisa (28). d) Gliniasto-piaszczysty stożek napływowy,

2) hum, 3) zatkane panory, 4) czynne panory

Fig. 5. Formation of a karstic plain at the border of an impervious alhmal plain.

Aftea- H. Louis. 1) sand-loamy alluvial fan, 2) hum, 3) stopped swallow holes

4) active swallow holes

D. Kras obszarów wysokogórskich. Wysokie góry znajdują się w różnych warunkach klimatycznych, a to zaznacza się w strefo-wości zjawisk krasowych. Wiadomości o strefowości zaznaczającej się w rozmieszczeniu i rozwoju zjawisk krasowych, głównie w Alpach, podaje J. Corbel, C. Rathjens, G. Glauert. J. Corbel (6) wyróżnia dwie strefy. W wyższej — szczeliny i przewodniki są wypełnione lodem w ciągu 10—11 miesięcy. Dzięki temu wody roztopowe spływają wyłącznie po powierzchni i tworzą pola żłobków krasowych. W strefie