0257

241

Badania wszechświata.

jego zmieniają się tylko od pełni do kwadry; gdy zbliża się do miejsca zajmowanego przez słońce lub do miejsca przeciwległego na niebie, część oświetlona jego tarczy powiększa się, zmniejsza się zaś przy zbliżaniu się jego do stanowisk pośrednich. Również Jowisz i pozostałe planety dalsze ulegają odmianom podobnym jak Mars, ale w stopniu daleko słabszym, tak, że nawet w lunetach nie można rozpoznać bez pomiaru odstępstwa od pełni. Im mniejszą bowiem w porównaniu z oddaleniem planet wydaje się cała droga roczna ziemi, tem też mniej widok planety z ziemi różni się od widoku jej ze słońca, gdzie planeta przedstawiać musi zawsze pełną swą tarczę oświetloną, gdyż samo słońce jest źródłem tego oświetlenia.

Powierz

chnie

planet.

Uwagę naszą zwracają planety zwłaszcza ze względu na szczegóły dające się rozróżnić na ich powierzchniach. Na powierzchni Merkurego, Wenery i Marsa rozpoznać można wyraźne nierówności, oraz różnice w białości czyli w zdolności odbijania promieni światła przez rozmaite ich okolice. Nierówności powierzchni ujawniają się najdobitniej y? przebiegu linji odgraniczającej część oświetloną w różnych fazach planety, szczególniej w pobliżu tak zwanych rogów postaci sierpowatych lub półkołowych. Jedynie tylko kula doskonale gładka okazywać może granicę tę oświetlenia zupełnie czysto i ostro, w przypuszczeniu nadto, że otaczająca ją powłoka gazowa posiada przejrzystość dostatecznie jednostajną i niezmienną. Gdy więc linja graniczna przebiega nieregularnie, świadczyć to może bądź o przemijających zamąceniach w otaczającej powłoce gazowej, bądź o niejednostajności samej powierzchni. Istotne takie wyniesienia na powierzchni bryły niebieskiej dają się rozpoznać z trwale rozpościerających się cieni, zamącenia zaś atmosferyczne zdradzają się plamami zmiennemi na powierzchni oświetlonej. Od plam takich jednak odróżniać należy plamy innego rodzaju, pochodzące ztąd, że rozmaite okolice powierzchni posiadają niejednakową zdolność odbijania światła, co pozwmla wnosić o odrębności ich składu materjalnego.

Wszechświat i człowiek — Tom. III.    ³⁵