Magazyn6P001

482

POLSKA

z Petersburga na zachód Roman Dmowski i Konstanty hr. Plater, członek Stronnictwa Polityki Realnej.

Akcja, jaką Dmowski poprowadził na zachodzie od końca 1915, zmierzała do tego, ażeby dowieść potrzeby w interesie Europy Zachodniej odbudowania silnego państwa polskiego, mającego samodzielne stanowisko w Europie i obejmującego cały polski obszar narodowy. Tę potrzebę uzasadniał Dmowski w ten sposób, że „istnienie Polski zahamuje rozrost potęgi niemieckiej w Europie Środkowej, co uniemożliwi posuwanie się jej w kierunku Bałkanów i Azji Mniejszej, z drugiej zaś strony odetnie od wpływów niemieckich Rosję".

Stanowisko Polski wzmocnił ogromnie akt 5 listopada 1916. „Więcej niż cokolwiek — powiedział Dmowski — przyczynił się on do pouczenia polityków europejskich o międzynarodowem znaczeniu sprawy polskiej. Był też silnym bodźcem dla nich do zajęcia się nią w sposób poważniejszy. .. Po raz pierwszy poczuliśmy, że w państwach zachodnich jesteśmy nietylko informatorami, ale przedstawicielami jakiejś siły, z którą się liczą. Wiedziano, że nie możemy nic dać sprzymierzonym od Polski, ale patrzano na nas jako na tych, którzy mogą powstrzymać Polskę od dania żołnierza Niemcom." Pragnąc odrazu zaznaczyć swe zdecydowanie przeciwniemieckie stanowisko, grupa zbliżonych do Dmowskiego działaczy polskich, przebywających na Zachodzie, ogłosiła 11. XI. deklarację stwierdzającą, że dążenie narodu polskiego do własnego państwa obejmuje wszystkie trzy części Polski, zapowiedź zaś utworzenia państwa z jednej tylko części tworzy nowy fakt podziału. Stwierdzeniem postępów, jakie sprawa polska zrobiła od początku wojny na terenie międzynarodowym, było orędzie prezydenta Stanów Zjednoczonych Wilsona do senatu 22. I. 1917, w którem było powiedziane: „Mężowie stanu wszędzie są zgodnego zdania, że winna powstać Polska zjednoczona, niepodległa i samoistna." Wskazanie na konieczność zjednoczenia Polski godziło oczywiście w program niemiecki. Nie będąc sprzymierzeńcem Rosji mógł Wilson w przeciwieństwie do rządów Francji, Anglji czy Włoch wyraźniej stanowisko swe w sprawie polskiej określić. Do zajęcia przez mego takiego właśnie stanowiska przyczyniła się postawa trzymiljonowego wychodźtwa polskiego w Ameryce, które przy niedawnych wyborach prezydenckich 2. XI. 1916 przeważyło szalę na rzecz Wilsona, oraz akcja, jaką z wielkim talentem poprowadził przybyły w początku 1915 do Stanów Zjednoczonych Ignacy Paderewski.

Wiosną 1917 nastąpiły dwa wydarzenia dziejowe wielkiej wagi, były to wybuch rewolucji rosyjskiej w marcu (15. III. abdykacja cara) i przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny 6. IV. Rewolucja rosyjska, pomimo nadziei, jakie początkowo wywołała w kołach liberalnych Zachodu, zdołała tylko zdezorganizować Rosję i uczynić ją niezdolną do walki zanim jeszcze rząd bolszewicki dopuścił się zdrady sprzymierzeńców. Wypowiedzenie natomiast wojny Niemcom przez Stany Zjednoczone rzuciło na szalę po stronie koalicji już w kilka miesięcy później olbrzymią potęgę zaatlantyc-kiej republiki. Rewolucja w Rosji usuwała z koalicji wpływowy czynnik bezwzględnie przeciwpolski, wystąpienie Stanów Zjednoczonych zapewniało sprzymierzeńcom zachodnim przyspieszenie zwycięstwa. Oba wydarzenia były dla Polski bardzo pomyślne, zdwoiły więc tylko energję Dmowskiego i zbliżonych do niego działaczy polskich na Zachodzie, którzy pragnąc wzmocnić i skoordynować swą akcję polityczną założyli 15* VIII. 1917 na zjeździe w Lozannie Komitet Narodowy Polski z siedzibą w Paryżu. Komitet objął kierownictwo i reprezentację polityki polskiej w państwach sprzymierzonych, kierownictwo spraw politycznych armji polskiej we Francji, którą właśnie zaczęto tworzyć, oraz opiekę konsularną nad Polakami przebywającymi w państwach koalicji. Prezesem Komitetu wybrano jednogłośnie Romana Dmowskiego, przedstawicielami Komitetu przy rządach państw sprzymierzonych zostali: Erazm Piltz w Paryżu, Władysław hr. Sobański w Londynie, Ignacy Paderewski w Waszyngtonie i Konstanty Skirmunt w Rzymie.

Praca Komitetu szła w kierunku przeciwdziałania zawarciu pokoju przedwczesnego t. zn. nie połączonego z zupełną klęską Niemiec, tylko wtedy bowiem mógł zostać zrealizowany program Komitetu, polegający na zjednoczeniu wszystkich ziem polskich. Poważnym krokiem naprzód było ogłoszenie 8. I. 1918 czternastu punktów programu pokojowego prezydenta Wilsona. Punkt trzynasty, powstały za niewątpliwą inspiracją