Magazyn6T001

522

POLSKA

Pierwszą konsekwencją takiego stanu rzeczy była t. zw. proklamacja listopadowa z 5. XI. 1916. Cesarze niemiecki i austrjacki zapowiadali w niej a) utworzenie państwa polskiego z dziedziczną monarchją i konstytucyjną formą rządu, b) przyłączenie się nowego Królestwa do obu sprzymierzonych mocarstw, ale bez bliższego określenia jego formy i treści, wreszcie c) utworzenie armji polskiej, której organizacja, wyćwiczenie i kierownictwo miały być urządzone za wspólnem porozumieniem. To państwo miało objąć tylko polskie ziemie w obrębie dawnego zaboru rosyjskiego, lecz ściślejsze granice miały być dopiero później ustalone. Celem osłabienia złego wrażenia takiego postawienia sprawy na Polakach zaboru austrjac-kiego cesarz austrjacki zapowiedział dzień naprzód w piśmie odręcznem do prezydenta ministrów wyodrębnienie Galicji przez nadanie jej prawa samodzielnego urządzenia swoich spraw krajowych aż do pełnej miary tego, co się da pogodzić z jej przynależnością do całości państwa. Była to zapowiedź spóźnionej prawie o pól wieku realizacji głośnej swego czasu „rezolucji", uchwalonej przez galicyjski Sejm Krajowy.

W miesiąc potem gubernatorowie niemiecki i austro-węgierski z upoważnienia swoich monarchów wydali rozporządzenie o Tymczasowej Radzie Stanu w Królestwie Polskiem z siedzibą w Warszawie, złożonej z powołanych 25 członków. Był to organ

0    niewyraźnym charakterze: obok opinjo-wania na życzenie gubernatorów miała ona wypracowywać projekty rozporządzeń, przygotowywać urządzenie polskiej administracji państwowej, przedstawiać wnioski w sprawach krajowych, zajmować się usuwaniem szkód wojennych i gospodarczem ożywieniem kraju, wreszcie współdziałać w tworzeniu wojska polskiego z wyznaczonym do tego naczelnym komendantem wojskowym mocarstw centralnych. Między innemi Tymczasowa Rada Stanu wypracowała pierwszy projekt organizacji władz polskich, obejmujący Radę Stanu, Prezesa Rady Ministerjal-nej, Radę Ministerjalną oraz ministrów

1    dyrektorów departamentów, a nadto komisarzy powiatowych i komisarzy generalnych (dla pewnej liczby powiatów), określonych wspólną nazwą komisarzy miejscowych.

Od Legjonów Polskich zażądały władze państw centralnych przysięgi, której rota zawierała m. in. także dotrzymanie braterstwa broni wojskom niemieckim i austrjac-kim. Zaprzysiężenie miało się odbyć 9, poza Warszawą 13. VII. 1917. Przeważna część legjonistów nie chciała tej przysięgi złożyć. Wielu z nich, którzy byli obywatelami au-strjackimi, wniosło prośbę o przeniesienie ich do właściwych kadr austrjackich, gdzie potem potworzyli tajne organizacje wśród oficerów i żołnierzy Polaków. Resztę internowano. Dnia 22. VII., o godzinie 5-ej rano, władze niemieckie w Warszawie aresztowały brygadjera Józefa Piłsudskiego i jego szefa sztabu, podpułkownika Sosnkowskie-go, internując ich najpierw w Wesel (nad Renem), a potem w twierdzy magdeburskiej. Pozostałe oddziały dawnych legjonów kazał niemiecki generał-gubernator Beseler odtransportować na teren austrjacki, jako t. zw. Polski Korpus Posiłkowy. Tymczasowa Rada Stanu 25. VIII. 1917 złożyła swoje mandaty z powodu powyższego zarządzenia, wydanego bez jej wiedzy. Wybrała jednak „komisję trzech" (Mikułowski-Pomorski, I bukowiecki i Natanson), która zdołała za swego krótkiego urzędowania przejąć w ręce polskie szkolnictwo i sądownictwo.

Jednak siła faktów historycznych, o których mówił kanclerz niemiecki, była tak wielka, że mocarstwa centralne nie mogły nie wypełnić wytworzonej próżni. To też w dniu 12. IX. 1917 ukazał się patent dwu cesarzy o władzy państwowej w Królestwie Polskiem, według którego: a) Najwyższą władzą państwową była Rada Regencyjna, złożona z trzech członków; jej akty rządowe miały być kontrasygnowane przez odpowiedzialnego prezydenta ministrów. Mocarstwa okupacyjne zastrzegły dla siebie wyraźnie wpływ przez zawarowanie sobie swego własnego stanowiska według prawa międzynarodowego oraz wprowadzenia regentów w urzędowanie przez cesarzy Austrji i Niemiec. Pierwsze wyraziło się dobitnie w ograniczeniach Rady Regencyjnej w zakresie władzy ustawodawczej i administracyjnej oraz w dziedzinie stosunków międzynarodowych, gdyż te ostatnie patent wyłączał aż do czasu ukończenia okupacji, b) Władza ustawodawcza poza dość daleko idącemi zastrzeżeniami na rzecz obu generał-gubernatorów (niemieckiego w Warszawie i austrjacko-węgierskiego w Lublinie) przysługiwała Radzie Regencyjnej przy współdziałaniu Rady Stanu Królestwa Polskiego, złożonej ze no