94290001

584 E. GODLEWSKI

gruczoły dodatkowe, jak gruczoł krokowy, gruczoł Cowpera i t. d. a nadto wewnętrzne organa, jak prącie, worek mosznowy — to są męz-kie drugorzędne cechy płciowe.

Z fizyologicznych cech okresowe zmiany, odnoszące się do błony śluzowej macicy, które są podstawą t. zw. menstruacyi za-liczyćby należało do drugorzędnych cech fizyologicznych żeńskich.

Ale mówiąc o drugorzędnych nawet cechach płciowych, nie należy zapominać, że nie rozstrzygają one bynajmniej o jakości płci. Jak wspomniałem poprzednio są one najczęściej objawem towarzyszącym danemu typowi gruczołu płciowego i są z nim może najściślej korrelacyjnie związane. Nie mniej jednakże zdarzają się stosunkowo często przypadki, że drugorzędne cechy płciowe, a więc ustrój dróg rodnych lub budowa kopulacyjnych organów, mają charakter zbliżony n. p. do płci żeńskiej tam, gdzie w ustroju jest męzki gruczoł płciowy, i odwrotnie. Jest to pewnego rodzaju anomalia w korrelacyi, która może dać podstawę do błędnego rozpoznania płci badanego osobnika.

Prócz cech pierwszo- i drugorzędnych t. j. cech, które bezpośrednio związane są z systemem płciowym, stwierdzamy w organizmie istnienie t. zw. cech trzeciorzędnych płciowych t. j. różnic w budowie całego szeregu organów, znamionujących męzkie lub żeńskie osobniki. Pozostają one znowu w korrelacyjnym związku z typem gruczołu płciowego, ale o ile korrelacya między drugorzędnemi cechami płcioweińi 'a 'pierwszorzędnemu, .czyli' istotą płci męzkiej lub żeńskiej, niejednokrotnie nie bywa prawidłową, to fem częściej występuje nienormalna korrelacya między typem gruczołów a cechami trzeciorzędnemi.

Zadaleko zaprowadziłoby nas wyliczenie trzeciorzędnych cech płciowych u różnych typów zwierzęcych. Dość wspomnieć, że różnice drugorzędne płciowe są niejednokrotnie tak daleko idące, że na pozór ma się wrażenie, że różnice, które w pewnych razach występują, są różnicami gatunkowemi lub nawet znamionują różne rodzaje zwierząt. Wspomnieć wystarczy, że istnieją czasami samce o formie poronnej, że nieraz indywidua takie mają organa wszystkie wegetatywne tak zredukowane, że ustrój taki zdolny jest wyłącznie do pasożytniczego życia. Gdzieindziej różnice wybitniejsze pojawiają się tylko w porze godowej, poza tym okresem różnice zewnętrzne stają się mniej widoczne.