94294701

11. WYDZIELANIE GRUCZOŁÓW TRAWIENNYCH.

Napisał

Prof. N. Cybulski.

A) ŚLINIANKI.

1. Ogólne pojęcie o gruczołach.

Gruczołami nazywamy narządy ustroju, których zasadnicze elementy są bez wyjątku pochodzenia i natury nabłonkowej. Są to komórki, posiadające w różnych gruczołach bardzo różne cechy, jak kształt, wejrzenie. One wyścielają albo rurki, albo pęcherzyki, uformowane za pośrednictwem innych tkanek, n. p. tkanki łącznej włóknistej, albo tworzą nagromadzenia w postaci mniej lub więcej prawidłowych zrazików, n. p. w wątrobie. Ich wejrzenie i charakter zostają w pewnym stosunku do funkcyi, którą dany gruczoł spełnia. Funkcyą zaś gruczołów jest wytwarzanie osobnych produktów, przeważnie płynnych, które stanowią t. zw. wydzielinę gruczołów. Już sam fakt, że wydzieliny z rozmaitych gruczołów są bardzo różne, przemawia za tern, że one są specyalnym wytworem komnrek gruczołowych. I rzeczywiście, jeżeli porównamy ze sobą wydzieliny n. p. w organizmie ludzkim, gruczołów ślinowych — ślinę, wydzielinę gruczołu żołądkowego — sok żołądkowy, sok trzustkowy, żółć, mocz i t. p. znajdziemy tak wielkie różnice, że zapatrywać się na wydzieliny, jak to do naszych czasów czynią niektórzy autorowie, jako na prosty przesącz krwi, jest niepodobieństwem. Krew bowiem, przepływająca przez wszystkie gruczoły, ma zawsze i wszędzie ten sam skład chemiczny a przynajmniej wahania w nim są bardzo nieznaczne. Tymczasem jakież jest podobieństwo między łzami a żółcią, między śliną a moczem lub potem. Występują tu różnice nietylko w wejrzeniu, w własnościach fizycz-