FizykaII17301

167

różnica między niemi dochodzi sexty, czyli A' — 06000 N'. Teoryczny więc rezultat leży pośrodku między wypadkami spo Strzeżeń Chladniego i Sawarta. W muzyce drgania wirowe nie znalazły żadnego zastosowania.

§ 31. Tony wskutek drgań ciał powietrznych. * Przez drganie ciał powietrznych lub ciekłych powstaje ton w syrenie. Lecz daleko większej wagi są tony, które powstają wskutek stojących drgań w slupach powietrznych. Na dętych narzędziach czyli instrumentach gra się, wywołując regularnie w pewnej odgraniczonej części powietrza takie stojące drgania. Za wzór narzędzi dętych mogą nam służyć piszczałki organowo: na tych więc dochodzić będziemy praw tworzenia się tonów i reguł ich następstwa. Piszczałkami zaś w ogóle nazywamy wałce lub rowu oległościany wydrążone, czyli po prostu rurki, z których można wydobyć dźwięki, wprawiając-w drganie słup powietrza w nich zawarty. Podczas gdy więc w innych przyrządach dźwięczących tony wskutek drgania stałych ciał powstają, a powietrze tylko jest przewodnikiem dźwięku, w narzędziach dętych słup powietrza, zawartego w rurze, jest zwykle ciałem dźwięczą-cem, chyba że ściany rur nie opierają się dostatecznie wpływowi drgań powietrza i biorą również udział w drganiu.' Przekonano się jednak, że inateryał rurek iiie wywiera żadnego wpływu na wysokość'tonów', lecz tylko zmienia ich dźwięczność; gdyż ton pozostaje zawrze ten sam przy równych wymiarach rur, czy oue są z drzewa, szkła, czy z metalu.

Narzędzia dęte można podzielić na narzędzia z otworami czyli piszczałki wargowe i narzędzia stroikowe czyli piszczałki języczkowe, W pierwszych sprawia się drganie dźwięczne tylko wskutek prądu powietrza bez pomocy drgań jakiegokolwiek ciała stałego i dla tego ton zawisł tu jedynie od rozmiarów słupa powietrza w drganie wprawionego; drugie zaś są to zestawienia sprężystych pasków' (języczków) z drgającemi słupami powietrza, tony więc z nich dobyte zawisły od rodzaju drgań obu części składowych. O tych dwóch rodzajach narzędzi dętych osobno mówić będziemy. Ażeby powietrze w rurce przeszło w stojące drgania i wydobył się z niej ton, nie koniecznie potrzeba trzymać dźwięczące ciało przed jej otworem,