page0054

46

Saxonowie

to 111, a która skończyła się na Henryku 11, zdanym Pobożnym, pra-prawnu-kn Henryka I. Ten przy sobie zatrzymał księztwo, syn jego Otton Wielki, przekazał je około 960, walecznemu Hermanowf Billung, przy którego potomstwie pozostawało do r. 1166. Margrabstwa założone podczas walk z Sławia-nami, przez Henryka I i Ottona Wielkiego, a później rozszerzone ku wschodowi, podczas wojny zależały od książąt saskich, mianowicie: margrabstwo Saxonii wschodniej, margrabstwo Saxonii północnej, margrabstwo Anhalt, i okolica nadbrzeżna Haweli i Sprei. Margrabstwo szlezwickie, i istniejące na Danii, zależało również od księztwa saskiego. Saxonowie powstali w roku 1067, a energiczniej jeszcze w 1073, przeciw cesarzowi Henrykowi IV. W tej wojnie straszliwie pustoszącej, dowodzili nimi Otton de Nordheim, hrabia saski, któremu w roku 1070 odebrał był księztwo Bawarskie, saski książę Magnus syn Ordulfa. Wojna ta rozpoczęła się na nowo, gdy w latach 1077 —1080 Saxonowie ujęli się za spraw^rą anti-króla Rudolfa szwabskie-go. Rodzina książęca Billung, wygasła na Magnusie w r. 1160. Nastąpił po nim Lotaryjusz saski, hrabia Supplinburg, który wktótce wwikłany został w walkę z cesarzem Henrykiem V. W r. 1125 obrany został królem Niemiec. W 1127 oddał księztwo krewnemu swojemu księciu gwelfowi bawarskiemu, Henrykowi Pysznemu, synowi Henryka Czarnego bawarskiego, który przez matkę swoją, Wulfhildę, dziedziczkę domu Billung, posiadał majątki w Sa-xonii (w Luneburgskiem). Pod jego to panowaniem założona została linija Schanenburgska, w hrabstwie holsztyńskiem, oraz linija Wettin w^r margrab-stwie Misnii. W 1131 Ludwik I został landgrafem Turyngii, a w 1154 Albert Niedźwiedź, z dynastyi askańskiej, otrzymał marchjią północną. Cesarz Konrad III dał temu ostatniemu księztwo Saskie, po złożeniu z tronu Henryka Pysznego w 1138. Lecz gdy umarł ten książę w r. 1139, Konrad przywrócił księztwo Saskie synowi Henryka, mającemu wówczas lat 10, Henrykowi później Lwem zwanego. Alberta wynagrodzono tworząc z jego marchii północnej i części marchii wschodniej, margrabstwo niezależne od Saxoni., nad nazwą margrabstwa brandeburgskiego. Henryk Lew, mianowany także wr roku 1156, przez cesarza Fryderyka I księciem bawarskim, wzmógł potęgę saską przez zwycięztwa swoje nad Słowianami w latach 1158—1163, i utracił powagę Książęcą, pomimo roszczeń możnych panów saskich, tak duchownycn jako świeckich. Ale spór z Fryderykiem I stał się przyczyną jego upadku; w 1180 został on wywołany z cesarstwa, a dawne księztwo Saskie rozwiązano. Henryk zachował dziedziczne swoje majątki Brunświck, Nordheim, Supplinburg i Bikung, większą część Ostfalii i urywek Engernu. Okolice te wro-ku 1235, stały się kolebką księztwa Brandeburgskiego, które w r, 1569 podzieliło się na dwie linije: Wolfenbiitelską i Lunenburgską (Hanowerską). Majątek cesarsKi Westfalia, z tytułem księztwa, przyznany został arcybiskupstwu kolońskiemu, oprócz którego kapituły w Munster, w Osnabriick, w Paderborn, w Minden, w^r Verden, i w Bremie, tudzież hrabstwa Teklenburg, Al-tona, Arnsberg, Schauenburg, Lippe i Oldenburg, posiadały także obszerne majętności ziemskie w Westfalii i w Engern, od których przybrali także nazwę arcybiskupi kolońscy i książęta z domu askańskiego. Palatynat sasko-turyng-ski nadany został landgrafowi Ludwikowi. Imię i godność księcia saskiego przeszły na Bernarda, hrabiego Askanii, któremu ojciec jego Albert Niedźwiedź, pozostawił sąsiedni majątek Willemberg z przydatkiem Lauenburga. Wnukowie jeg o, Jan i Albert, w 1250 zrobili między sobą podział, mocą którego pierwszemu przypadło księztwo Sasko-Lauenburgskie, jedyne które z całej.